Spis treści
- Kultura rdzennych mieszkańców wpisana w mury szkoły
- Nowy budynek jako przeciwieństwo i jednoczesna kontynuacja starego
- Jak powinna dziś wyglądać przestrzeń dla edukacji?
- Kontynuacja historycznego dziedzictwa za pomocą sztuki
- Plan zagospodarowania przestrzeni szkoły
- Rzut architektoniczny parteru i terenu szkoły
- Uznanie na World Architecture Festival. Są też polskie realizacje
- Jak się projektuje polskie szkoły?
FJC Studio to australijskie biuro architektoniczne specjalizujące się w projektowaniu przestrzeni edukacyjnych, publicznych i społecznych, które kładą nacisk na inkluzywność, kulturę oraz zrównoważony rozwój. Studio znane jest z podejścia, które integruje potrzeby lokalnych społeczności i elementy kulturowe w swoje projekty, tworząc przestrzenie sprzyjające nauce, współpracy i zaangażowaniu społecznemu. Wśród jego realizacji znajdziemy m.in. rewitalizację historycznego obszaru wokół budynków parlamentu w Hobart na Tasmanii; rozwój obszaru wokół Galerii Sztuki w Auckland; The Concourse w Chatswood (Sydney) – kompleks kulturalny, obejmujący teatr, bibliotekę oraz przestrzenie rekreacyjne, służące lokalnej społeczności jako centrum kulturalne i edukacyjne; oraz masterplany dla trzech kampusów Uniwersytetu w Adelaide, koncentrujące się na zrównoważonym rozwoju, integracji z otoczeniem oraz tworzeniu inspirujących przestrzeni edukacyjnych.
Darlington to niewielka szkoła położona na obrzeżach Sydney, w pobliżu Redfern oraz tętniącej życiem i kosmopolitycznej dzielnicy Newtown. Znajduje się na terenach historycznie zamieszkiwanych przez społeczność Aborygenów, których dziedzictwo i kultura są tutaj istotnym elementem codziennego życia. O ile w społeczności całego Sydney osoby o rdzennym pochodzeniu stanowią do 2% ogólnej populacji, o tyle w przypadku społeczności uczniów szkoły w Darlington mówimy nawet o 25% udziale osób pochodzących z rodzin Aborygenów.
Kultura rdzennych mieszkańców wpisana w mury szkoły
Dlatego właśnie w programie edukacyjnym i architekturze Darlington Public School wątki rdzennej kultury są obecnie tak silne i ważne dla całej społeczności. Poprzedni obiekt – zaprojektowany w 1975 roku przez pracującego na zlecenie rządu stanu Nowej Południowej Walii Edwarda Herberta Farmera – zawierał liczne elementy sztuki aborygeńskiej, w tym murale na ścianach. Z tego powodu budynek miał wyjątkowe znaczenie, a pomysłom na jego zastąpienie towarzyszyły liczne obawy.
Budynek z 1975 roku charakteryzował się prostą i praktyczną zabudową, dostosowaną do ówczesnych potrzeb uczniów. Nic więc dziwnego, że z biegiem czasu struktura i wyposażenie przestały spełniać współczesne standardy edukacyjne i bezpieczeństwa. Warto zauważyć, że budynek nie uwzględniał potrzeby budowania relacji przestrzeni edukacyjnych z naturą i był raczej zamknięty na otaczający krajobraz. Do decyzji o wymianie budynków ewidentnie przyczynił się stan materiałów i infrastruktury, która uległa znacznej degradacji.
Nowy budynek jako przeciwieństwo i jednoczesna kontynuacja starego
Poprzedni budynek projektowano jako szkołę modelową, a jego charakter i funkcjonalność miały inspirować zarówno lokalne władze, jak i społeczność nauczycielską. Był swojego rodzaju punktem odniesienia dla tego, jak wyobrażano sobie efektywną dydaktykę. Nowy obiekt powstawał w zupełnie innym wyobrażeniu o tym, jak powinna wyglądać nowoczesna przestrzeń dla edukacji. Architekci stanęli przed wyzwaniem stworzenia architektury szkolnej, która tworzy bezpieczną i przyjazną atmosferę, uwzględniającą różnorodne potrzeby uczniów.
Projekt Darlington Public School powstał w oparciu o zasady New Learning Environments opracowane przez zespół doradców pracujących na zlecenie rządu. Główne cechy tego podejścia to porzucenie tradycyjnych, zamkniętych i monofunkcyjnych pomieszczeń klasowych na rzecz przestrzeni wielofunkcyjnych – otwartych i elastycznie dostosowujących się do różnych metod nauczania: od pracy grupowej i projektowej po zajęcia indywidualne, wykłady i prezentacje. Technologia jest tu traktowana jako kluczowy element środowiska edukacyjnego, umożliwiający korzystanie z cyfrowych narzędzi i interaktywnego nauczania. Projekty NLE integrują wnętrza i przestrzenie zewnętrzne – zadaszone tarasy czy ogrody, które mają umożliwiać kontakt z naturą. Istotnym elementem tej koncepcji jest promowanie współpracy i kreatywności, a więc zachęcanie uczniów do interakcji i rozwijania krytycznego myślenia. Tworząc nowego rodzaju obiekty edukacyjne, architekci muszą także pamiętać o rozwiązaniach inkluzywnych i wspierających różnorodne potrzeby uczniów oraz style uczenia się.
Architekci stanęli więc przed wyzwaniem stworzenia budynku, który będzie zupełnym zaprzeczeniem tego, jak wyobrażano sobie szkoły w latach 70. XX wieku, a jednocześnie będzie nawiązywał do kulturowego zakorzenienia i obecności dziedzictwa społeczności Aborygenów.
Jak powinna dziś wyglądać przestrzeń dla edukacji?
Nowy projekt nawiązuje do ceglanej elewacji budynku z 1975 roku. Cofnięcie budynku od granicy działki umożliwiło stworzenie zielonej przestrzeni i ogrodu, który wyraża nową koncepcję połączenia szkoły z jej otoczeniem. Taką funkcję pełni także wewnętrzny dziedziniec, tworząc zachęcające przejście do serca szkoły i promując poczucie wspólnoty oraz prywatności dla uczniów.
Krajobraz stanowi kluczowy element nowego projektu. Seria zewnętrznych przestrzeni do nauki – miejsc do siedzenia, obserwacji i interakcji – została zaaranżowana wokół boisk i utwardzonych powierzchni placu zabaw. Projektanci wykorzystali istniejące drzewa. Projekt zagospodarowania przestrzeni to reinterpretacja biegu i naturalnego krajobrazu strumienia Blackwattle Creek. Dlatego nasadzenia zieleni nawiązują do roślinności z nim związanej, a wybrane gatunki należą do roślin endemicznych – casuariny i eukaliptusów. Architektura szkoły została zaprojektowana tak, aby przechodzić z bardziej formalnych kształtów w organiczne formy, przypominające naturalny przepływ wody w Blackwattle Creek. Kształt budynków płynnie przechodzi od geometrycznych form ulicy w bardziej kręte i dynamiczne linie, szczególnie w przestrzeniach edukacyjnych na świeżym powietrzu. Przepływ Blackwattle Creek jest odwzorowany za pomocą ścieżek, wzdłuż których powstały miejsca edukacyjne i rekreacyjne.
Jeden z charakterystycznych elementów architektury – zewnętrzne ekrany z perforowanego metalu otaczające szkołę – został zaprojektowany w taki sposób, aby odtwarzać wzory światła przenikającego przez liście drzew casuarina. Ekrany te pełnią funkcję ochronną, filtrując światło i tworząc atmosferę podobną do naturalnych przestrzeni w pobliżu strumienia. To również tworzy poczucie intymności i harmonii z naturą.
Przestrzeń edukacyjna została zaprojektowana w oparciu o koncepcję hubów dla 60–90 dzieci (ich liczba zależy od wieku). Huby zawierają centralne, otwarte klasy, przestrzenie z siedziskami w układzie schodkowym, miejsca cichej nauki oraz strefy mokre do zajęć praktycznych. Każdy hub jest otwarty na zewnętrzne przestrzenie edukacyjne, które pełnią także funkcję zadaszonych korytarzy.
Kontynuacja historycznego dziedzictwa za pomocą sztuki
W odpowiedzi na liczne obawy związane ze zniszczeniem licznych artefaktów nawiązujących do historycznego dziedzictwa społeczności Aborygenów, obecnych w starym budynku szkoły, architekci przygotowali szereg interesujących rozwiązań. Jednym z nich było staranne sfotografowanie murali namalowanych na ścianach starego obiektu i dokładne odtworzenie ich w nowych przestrzeniach. Dzięki nowej aranżacji przestrzeni szkolnych bogata kolekcja sztuki aborygeńskiej, starannie eksponowana na terenie szkoły, zyskała odpowiedni kontekst. W nowej auli głównej znalazły się tkane na ścianach dywany nawiązujące do historii i opowieści o lokalnych ziemiach oraz jej mieszkańcach. W strukturę budynku zostały także wkomponowane totemy stworzone przez uznanego artystę ze społeczności Aborygenów – Uncle Neila Thorne’a.
Plan zagospodarowania przestrzeni szkoły
i
Rzut architektoniczny parteru i terenu szkoły
i
Uznanie na World Architecture Festival. Są też polskie realizacje
Sposób zaprojektowania Darlington Public School przyniósł jej główną nagrodę World Architecture Festival (WAF), prestiżowego corocznego wydarzenia celebrującego przełomowe osiągnięcia architektoniczne na świecie. Odbywający się każdego roku w innym mieście festiwal WAF nagradza projekty, które wyznaczają nowe standardy w zakresie designu, innowacji i zrównoważonego rozwoju. Wyróżnienie Darlington podkreśla znaczenie i jakość architektury edukacyjnej, która głęboko szanuje i integruje lokalną kulturę, potrzeby społeczności i troskę o środowisko.
W tym roku jednym z laureatów tego konkursu jest Metropolitalny Dworzec w Lublinie, zaprojektowany przez pracownię Tremend, który zdobył główną nagrodę w kategorii obiektów komunikacyjnych. Na liście nominowanych znalazł się także Aquapark Fabryka Wody zaprojektowany przez pracownię TKHolding.
Jak się projektuje polskie szkoły?
Dla dzieci i młodzieży ważna jest estetyka. Podobają im się ładne, przytulne wnętrza i chętniej spędzają w nich czas. Projektowanie szkół – budynków o skomplikowanej funkcji i na ogół ograniczonym budżecie – to być może jedno z najważniejszych zadań, które można określić nawet jako misję architektów. Zobacz sześć przykładów nowych polskich szkół.
O tym, jak powinny wyglądać dobrze zaprojektowane szkoły, rozmawialiśmy we wrześniowym numerze naszego pisma z Dorotą Sibińską ze studia XYZ Studio. Warto przeczytać ten materiał w całości!
-----
Podczas tworzenia tego artykułu korzystałem z:
- prezentacji budynku umieszczonej na stronie WAF,
- opisu projektu na stronie pracowni,
- komentarza opublikowanego na stronie Architecture AU,
- oraz licznych źródeł poświęconych New Learning Environments.
