Spis treści
- Modna Kotlina Jeleniogórska. "Tutaj po prostu wypadało bywać"
- Pałac Wojanów. Wesela w renesansowym dworze
- Pałac Staniszów dla mieszkańców, kuracjuszy i hotelowych gości
- Pałac Na Wodzie rozbudowany o hotelowe przybudówki
- Pałac Paulinium z zachowanym mozaikowym sklepieniem
- Pałac Miłków Spiż. Minibrowar i 28 hotelowych pokoi
Tekst powstał w oparciu o uaktualnione informacje z artykułu "Kotlina Jeleniogórska – zabytek odzyskany", który został opublikowany na łamach Architektury-murator 07/2016 i którego autorem jest Damian Grzegorz Kanclerski.
Modna Kotlina Jeleniogórska. "Tutaj po prostu wypadało bywać"
Około 30 zabytkowych obiektów mieszkalnych – średniowieczne zamki, renesansowe dwory, barokowe i XIX-wieczne pałace, a także XX-wieczne wille – sprawiają, że w Kotlinie Jeleniogórskiej znajduje się największe skupisko architektury o charakterze rezydencjonalnym w Europie. Tak pisał o Dolinie Pałaców i Ogrodów na łamach Architektury-murator Damian Grzegorz Kanclerski:
"Większość z nich [obiektów mieszkalnych] wzniesiono albo przebudowano w XIX wieku, kiedy Kotlina Jeleniogórska stała się modna wśród pruskiej arystokracji i rodziny królewskiej Hohenzollernów. W ślad za koronowanymi głowami, zjawiła się tu europejska arystokracja, która szukała miejsc na letnie rezydencje i reprezentacyjne siedziby otoczone imponującymi parkami zaprojektowanymi przez wybitnych architektów krajobrazu – Petera Josepha Lenné i Eduarda Petzolda. Tutaj po prostu wypadało bywać. W kotlinie można było spotkać nie tylko Hohenzollernów, Habsburgów, Czartoryskich, Radziwiłłów, ale także takie osobistości, jak Johann Wolfgang Goethe czy John Quincy Adams, przyszły prezydent Stanów Zjednoczonych, na którym wizyta na Dolnym Śląsku musiała wywrzeć ogromne wrażenie. By ujrzeć tę krainę, poprzez oceany / Przybyłem tu z ojczyzny niebiańskiej wolności / A obrazem wspaniałym z gór tych wysokości / Sam Bóg obdarował mój wzrok oczarowany – pisał (J.Q. Adams, Listy o Śląsku, Warszawa - Wrocław 1992)."
Prezentujemy wybór 5 obiektów, które szczególnie odznaczają się na tle wszystkich 30 założeń.
Pałac Wojanów. Wesela w renesansowym dworze
Pałac Wojanów, położony w Kotlinie Jeleniogórskiej, pierwotnie powstał jako renesansowy dwór w XVI wieku. Po 1754 roku został przebudowany w stylu barokowym, a w latach 30. XIX wieku przekształcony w neogotycką letnią rezydencję dla rodu Hohenzollernów. Budynek wzniesiono na planie prostokąta, z wysokim dachem czterospadowym i cylindrycznymi wieżami. Z obu stron dobudowano oranżerie połączone z pałacem zadaszonymi przejściami. Główne wejście zdobi podwójny portal z elementami heraldycznymi.
Czytaj także: Pałac w Paszkówce. Angielski neogotyk, zabytkowe meble i dziś komornicza licytacja
W 2002 roku obiekt ucierpiał wskutek pożaru. Trzy lata później został zakupiony przez prywatnego inwestora z Polski. W latach 2005–2007 przeprowadzono pełną renowację, której projekt przygotował właściciel obiektu. Prace objęły zarówno budynek, jak i otaczający go park o powierzchni 9 ha.
Obecnie pałac działa jako kompleks hotelowy z restauracją, centrum konferencyjnym i strefą SPA. Średni koszt noclegu wynosi około 493 zł. Na terenie obiektu organizowane są m.in. wesela, konferencje i spotkania biznesowe. Zachowany został historyczny charakter miejsca, choć funkcja pałacu została dostosowana do współczesnych potrzeb komercyjnych.
i
i
Pałac Staniszów dla mieszkańców, kuracjuszy i hotelowych gości
Pałac Staniszów to późnobarokowy budynek wzniesiony pod koniec XVIII wieku na planie prostokąta. W połowie XIX wieku rozbudowano go o dwa boczne skrzydła, które otwierają się na ogród utrzymany w stylu francuskim. Ogród zamyka klasycystyczny Dom Kawalera z małą wieżą i zegarem.
Czytaj także: Wybudowany za 6 tys. talarów, a kilka wieków później odbudowany za 36 mln zł Pałac Saski jest historyczną wizytówką Kutna
Wnętrza zachowały wiele oryginalnych elementów, takich jak drewniane boazerie, kominki, parkiety i detale snycerskie. Uzupełniają je stylowe meble i angielskie tkaniny. Jak czytamy na stronie hotelu:
Od początku XIX wieku Staniszów należał do najczęściej odwiedzanych i znakomitych miejsc rozrywki dla mieszkańców Jeleniej Góry i cieplickich kuracjuszy, nie tylko ze względu na bardzo gościnny Pałac będący wówczas jednym z centrów życia towarzyskiego w regionie, ale również ze względu na malowniczą górę Witosza z pustelnią „łomnickiego proroka” - Georga Rischmanna oraz wybudowaną specjalnie dla gości gospodą z ogródkiem piwnym i „Stonsdorferei” – słynną Staniszowską wytwórnią likieru ziołowego.
W latach 2001–2002 pałac przeszedł renowację, którą sfinansowali Agata i Wacław Dzida. Projekt architektoniczny i koncepcję zagospodarowania terenu opracował właściciel. W 2012 roku ukończono modernizację dawnego folwarku, gdzie powstały spa, galeria i Dom Kawalera. Całość otacza park z końca XVIII wieku o powierzchni około 70 ha. Sam pałac z przyległościami zajmuje około 10 ha.
Obecnie działa tu hotel z restauracją, centrum kultury oraz częścią wellness. Średni koszt noclegu wynosi około 672 zł.
i
Pałac Na Wodzie rozbudowany o hotelowe przybudówki
Pałac na Wodzie w Staniszowie znajduje się w dolnej części wsi, ok. 5 km od Jeleniej Góry. Obiekt został wybudowany około 1786 roku. Położono go na wyspie utworzonej przez okoliczne stawy. Pałac był kilkukrotnie przebudowywany – m.in. w 1830 i 1900 roku – w wyniku czego uzyskał klasycystyczną formę. Budynek jest dwukondygnacyjny, z bocznymi ryzalitami, przykryty dachem naczółkowym z lukarnami. Od frontu znajduje się portyk z kolumnami, nad którym umieszczono balkon. Tuż przy wejściu zlokalizowane są taras, fontanna i staw – stąd współczesna nazwa obiektu. Nad portalem zachował się barokowy kartusz herbowy.
Czytaj także: Pałac Jabłonowskich to atrapa czy zręczna rekonstrukcja? Odbudowa zniszczonego w czasie wojny budynku czekała aż do lat 90.
Po II wojnie światowej pałac pełnił funkcje instytucjonalne – najpierw jako siedziba Rolniczego Ośrodka Doświadczalnego, potem przeszedł pod zarząd PGR. Po 1990 roku został opuszczony i stopniowo niszczał. W 2005 roku obiekt kupił prywatny inwestor – Waldemar Tadajewski – który przeprowadził gruntowną renowację, zakończoną w 2009 roku.
Jak pisał w 2016 roku Damian Grzegorz Kanclerski:
"W 2005 roku przeszedł w ręce prywatne i dzięki renowacji oraz częściowej przebudowie pełni dziś funkcję hotelu z restauracją. Od trzech lat obecny właściciel, Waldemar Tadajewski, prowadzi intensywne prace rekonstrukcyjno-budowlane w części folwarcznej, w której planowane są pokoje hotelowe oraz spa. Całość zakłóca niezbyt udana rozbudowa obiektu rezydencjonalnego o parterowe przybudówki, nie mające uzasadnienia historycznego, ale będące niezbędnym uzupełnieniem hotelu."
Pałac zajmuje powierzchnię ok. 870 m², otacza go park o powierzchni 3,5 ha. Do obiektu dobudowano część hotelową o powierzchni 3700 m². Wnętrza pałacu zachowały wiele historycznych detali, m.in. boazerie, kominki, parkiety oraz dekoracyjne malowidła w saloniku ogrodowym. Mimo wprowadzenia współczesnych elementów, obiekt nadal nawiązuje do swojej pierwotnej formy. Średni koszt noclegu wynosi około 340 zł.
i
Pałac Paulinium z zachowanym mozaikowym sklepieniem
Pałac Paulinum, wzniesiony w XIX wieku przez jeleniogórskiego fabrykanta Richarda von Kramsta, zlokalizowany jest na wzgórzu we wschodniej części miasta, w otoczeniu krajobrazowego parku. Architektura i wystrój wnętrz nawiązują do stylu rezydencji fabrykanckich z Łodzi. Podczas modernizacji na początku XX wieku, projekt wnętrz opracował wrocławski architekt Karl Grosser.
W budynku zachowały się reprezentacyjne pomieszczenia, takie jak monumentalna klatka schodowa, oranżeria czy tzw. Sala Gdańska – wyposażona w meble z Gdańska i ozdobiona mozaikowym sklepieniem. Jak zaznacza Piotr Napierała, współwłaściciel pałacu: "[...] o jego wartości i wyjątkowości może świadczyć to, że Paulinum nie zostało zdewastowane, a tym samym wyposażenie wnętrz należało tylko odświeżyć i uzupełnić."
W latach 2002–2005 pałac został poddany kompleksowej renowacji przez prywatnego inwestora. Projekt odnowy, zarówno budynku, jak i otoczenia, przygotował właściciel obiektu. Całość zajmuje około 12 hektarów. Obecnie Paulinum funkcjonuje jako luksusowy hotel butikowy z restauracją i centrum konferencyjnym.
i
Pałac Miłków Spiż. Minibrowar i 28 hotelowych pokoi
Pałac w Miłkowie został wybudowany w 1677 roku. Po 1945 roku budynek był wykorzystywany przez różne instytucje – mieścił się tu m.in. dom pomocy społecznej i ośrodek wypoczynkowy. W latach 90. XX wieku pałac przeszedł w ręce prywatne – kupiła go rodzina Spiżów, która rozpoczęła etapową renowację (pierwszy etap: 1996–2004, drugi: 2011–2012). Projekt architektoniczny opracował właściciel.
Pałac reprezentuje późną wersję barokowego układu entre cour et jardin – rozwiązania francuskiego, polegającego na kompozycyjnym zestawieniu dziedzińca wejściowego i ogrodu. Wnętrza, w tym hol, klatka schodowa i część pokoi, zachowały swój pierwotny charakter. Otoczenie pałacu stanowią pozostałości historycznego parku, który został silnie przekształcony w okresie powojennym.
Dziś obiekt pełni funkcję hotelu z 28 pokojami. Dodatkową atrakcją jest minibrowar Spiż, założony przez współwłaściciela – Bogdana Spiża, znanego wrocławskiego restauratora i piwowara, prowadzącego od 1992 roku popularny lokal w stolicy Dolnego Śląska.
i
