W Holandii architektura uznawana jest za jedno najważniejszych zjawisk współczesnej kultury i część oficjalnego wizerunku państwa. Początek jej rozwoju na niespotykaną dotąd skalę przypadł na przełom lat 80. i 90. Powołany do życia w 1988 roku Holenderski Instytut Architektury (NAI), dokumentował i promował nowe zjawiska poprzez wystawy, wydawnictwa, debaty i gromadzoną kolekcję. Biennale Architektury w Rotterdamie, zainicjowane w 2001 stało się jedną z najważniejszych platform do pokazywania i dyskutowania o architekturze współczesnej.
W wydanej w 2000 roku książce Super Dutch Bart Lootsema opisywał osiągnięcia pracowni MVRDV, UNStudio, Wiel Arets, Mecanoo, Oosterhuis NL czy West 8 jako „drugi holenderski modernizm”. Jednak już w 2005 roku mówiono o „efekcie poimprezowym”, a zjawisko Super Dutch stało się obiektem krytyki, zainicjowanej z samego wnętrza środowiska, m.in. przez Rema Koolhaasa, najjaśniejszą holenderską gwiazdę architektury.
Prawdziwym końcem tego heroicznego okresu okazał się jednak kryzys roku 2008, który skorygował wyobrażenia i aspiracje szczególnie młodszej generacji architektów. Okazało się, że zamiast słynnej skali S, M, L, XL pozostają do realizacji zadania co najwyżej XS. Wszystkie światła nie są już skierowane jedynie na architekturę – w 2013 NAI stał się częścią Het Nieuwe Instituut, (Nowego Instytutu) skupiającego kilka instytucji, zajmujących się m.in. designem i modą. Coraz więcej mówi się o projektowaniu w interdyscyplinarnym ujęciu, w którym spektakularne budynki nie odgrywają najważniejszej roli, a istotniejsze stają się problemy społeczne i ekologiczne, nawet jeśli dotyczą mikroskali.
Taki rozwój wypadków nie wydaje się jednak całkiem przypadkowy w kontekście kraju, którego kultura opiera się na ciągłym kształtowaniu natury, redefiniowaniu i wymyślaniu na nowo istniejącego materialnego porządku. Jednocześnie globalne zmiany społeczno-ekonomiczne znajdują odzwierciedlenie w zmianie myślenia o profesji architekta i nowych możliwych rolach. Kryzys ma swoje dobre strony – przy ograniczeniu środków i możliwości działania zmusza do rewizji zasad rozwoju, stosunku do zasobów i wizji przyszłości; na plan pierwszy wysuwając pytania o kluczowe kwestie w kształcie europejskiego miasta przyszłości: jego zrównoważony ekologicznie charakter, społeczne równouprawnienie i ludzką skalę.
Gdzie znajduje się zatem architektura holenderska dziś i jakie stoją przed nią wyzwania?
W programie:
Super Koolhaas: od S do XXL
Blok tematyczny poświęcony najbardziej znanemu współczesnemu holenderskiemu architektowi, laureatowi Nagrody Pritzkera w 2000 roku. Pokazom filmów towarzyszyć będzie dyskusja o wpływie Rema Koolhaasa na współczesną architekturę z udziałem polskich architektów oraz teoretyków architektury i urbanistyki.
Koolhaas Houselife, reż. Ila Bêka i Louise Lemoine, 2008, 58 min. – dokument o słynnej willi w Bordeaux, ukazanej z perspektywy od kuchni
Lagos / Koolhaas, reż Bregtje van der Haak, 2002., 55 min. – dokument o wieloletnim projekcie badawczym prowadzonym przez architekta w Lagos
Webdoc: Lagos Wide & Close – An Interactive Journey into an Exploding City: http://lagos.submarinechannel.com
Fantomy modernizmu
Architektura późnego modernizmu i jej miejsce we współczesnym mieście; rewizyta utopijnych założeń architektów próbujących zbudować w latach 1970. ramy dla harmonijnego życia i lepszej przyszłości w holenderskich miastach.
Beauty and the Right to the Ugly, reż. Wendelin von Oldenborgh, 2014, 56 min.
Biljmer Odyssee, reż. Urszula Antoniak, 2004, 38 min.
Samoorganizacja, partycypacja, mikroskala
Wobec kryzysu i ograniczeń inwestycji zarówno ze strony sektora publicznego, jak i prywatnego wielu architektów, projektantów i aktywistów inicjuje działania w mikroskali, oparte na strategii zrób to sam, angażujące przyszłych użytkowników już na etapie projektowania.
Urban tides, reż. Simone Eleveld, 2015, 39 min.
Case Studies NL, reż. Beate Lendt, 2014, 95 min.
Przyszłość jest już tutaj: wirtualność, nowe technologie i miasta jutra
Nowe technologie silnie wpływają na zmieniający się obraz architektury i urbanistyki w wielu wymiarach: począwszy od nowych sposobów pokazywania i promowania projektów, przez materiały, aż po sieciową organizację oddolnych inicjatyw aktywistów i mieszkańców miast
Wykład/prezentacja Michiela von Iersel (w Warszawie i Krakowie) o roli cyfrowych obrazów i wizualizacji w najnowszej architekturze holenderskiej. Michiel van Iersel jest kuratorem tegorocznego Międzynarodowego Biennale Architektury w Rotterdamie, którego tematem przewodnim jest Next Economy, a także założycielem inicjatyw Non-fiction oraz Failed Architecture.
Rotterdam 2040, reż. Gyz La Rivière, 2013, 95 min.
Prezentacja 3D Print Canal House w Amsterdamie
Instalacja Rebuild Fukushima, Bert Hana and Dagmar van Wersch, 2015 + spotkanie z artystami (w Warszawie)
Webdoc: Refugee Republic: http://refugeerepublic.submarinechannel.com
MIEJSCA I TERMINY:
Warszawa: KINO.LAB w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, 10–12 czerwca 2016 Gdańsk: Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, 15-16 czerwca 2016 Kraków: Kino Pod Baranami, 20-23 czerwca 2016 Poznań: Kino Pałacowe w Centrum Kultury Zamek, 23-26 czerwca 2016
Program współorganizowany z Ambasadą Królestwa Niderlandów.
