Na początku listopada 2020 roku Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach otrzymał gwarancję otrzymania części środków na przebudowę swojej siedziby z tzw. funduszy norweskich. Chodzi o brakującą kwotę 15 mln zł. Resztę środków, czyli ok. 85 mln zł, przekaże ministerstwo kultury i samorząd województwa. Oznacza to, że remont historycznego budynku, przeprowadzony według konkursowego projektu warszawskiej pracowni WXCA, będzie mógł się wkrótce rozpocząć. Szacuje się, że inwestycja może potrwać do 2023 roku. Poniżej publikujemy rozmowę ze współautorami koncepcji, Szczepanem Wrońskim i Moniką Lemańską z pracowni WXCA.
Co było dla was największym wyzwaniem podczas projektowania przebudowy Teatru Żeromskiego w Kielcach?
Szczepan Wroński: Stworzenie przestrzeni dla nowoczesnej, rozwijającej się sceny teatralnej na miarę XXI wieku, przy jednoczesnym poszanowaniu zabytkowego budynku z XIX-wieku, w którym placówka ta ma swoją siedzibę. Staraliśmy się ochronić i wydobyć jak najwięcej z jego unikalnego charakteru i historii. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, jak żywym organizmem jest teatr i jak wiele funkcji musi spełniać, by móc prawidłowo działać. Spięcie tych wszystkich elementów w jeden, sprawny system było skomplikowaną układanką, w którą zaangażowaliśmy sztab specjalistów.
Budynek wpisany jest do rejestru zabytków, a jednocześnie mieści jedną z najstarszych scen teatralnych w Polsce, jak układała się współpraca z konserwatorem?
Monika Lemańska: Od początku pracy nad projektem byliśmy w stałym kontakcie z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków i oceniamy tę współpracę jako bardzo udaną. Wzbogaciła nasz warsztat o unikalną wiedzę i jeszcze większą wrażliwość na zastany kontekst. Konserwator zwracał uwagę na zachowanie możliwie dużej części zabytkowej substancji, dlatego ingerencję ograniczyliśmy do minimum. Po wnikliwej analizie przekazów archiwalnych i badań konserwatorskich, w tym laboratoryjnych, wyzwaniem okazało się też przywrócenie niektórych elementów dawnego wystroju wnętrz. Ważne było również dostosowanie charakteru nowo projektowanej części do kontekstu.
Czytaj też: Dworzec autobusowy w Kielcach: fotospacer po zmodernizowanym obiekcie |
i
Konserwator wymagał, aby przywrócić oryginalną, seledynową kolorystykę głównej sali – macie już pomysł, jak zaaranżować tę przestrzeń, by taki odcień ścian jej nie zdominował?
Monika Lemańska: Od początku obowiązywały nas wytyczne, by w miarę możliwości powrócić do oryginalnego stylu wystroju wnętrz – czyli fin de siècle’u. Wyniki badań, jakie przeprowadziliśmy na etapie wstępnym, okazały się spójne z tym założeniem. Proces projektowy polega jednak zawsze na zastosowaniu pewnej interpretacji – staraliśmy się w taki sposób dobrać kolory poszczególnych elementów, uwzględniając również barwę oświetlenia, by jak najlepiej ze sobą współgrały. Dzięki temu sala nabiera kameralnego charakteru. Nowo projektowany, mosiężny plafon podwieszony pod sufitem pełni ważną rolę w poprawie akustyki sali. Stanowi także nowoczesny akcent, przypominając o tym, że oprócz powrotu do oryginalnego wystroju, teatr przechodzi teraz znaczącą modernizację. Zdajemy sobie sprawę, że duży wpływ na finalny efekt ma sam sposób wykonania, dlatego w czasie budowy będziemy nadzorować próbki materiałowe, również w połączeniu z symulacją docelowego oświetlenia.
Musieliście wprowadzić też wiele nowych funkcji, zwiększyć przestrzeń magazynową i zaplecze dla aktorów. Jak poradziliście sobie z tym zadaniem?
Szczepan Wroński: W tak skomplikowanym projekcie musieliśmy nadać poszczególnym funkcjom odpowiednią rangę i priorytet. Dużo czasu poświęciliśmy na dopracowanie optymalnego układu. To w wyniku tych analiz podjęliśmy decyzję o stworzeniu dwukondygnacyjnego, podziemnego zaplecza pod dziedzińcem, mieszczącego m.in. studio nagrań, magazyny i inne pomieszczenia pomocnicze. Naszym zadaniem było znalezienie złotego środka między funkcjonalnością, możliwościami technicznymi i estetyką zabytkowej przestrzeni. Projektowanie z wykorzystaniem technologii BIM umożliwiło nam bieżącą koordynację całego procesu i wyeliminowanie wielu kolizji już na wczesnym etapie, a także jednoczesną pracę wielu osób na tym samym modelu. Korzystaliśmy także z oprogramowania do wirtualnych spacerów po obiekcie, dzięki czemu cały czas kontrolowaliśmy zamierzony efekt. Obecnie powierzchnia użytkowa budynku wynosi ok. 3200 m², a według projektu zostanie zwiększona o 1/3 – do ok. 4100 m², nie wliczając znacznego powiększenia zaplecza technicznego.
i
Dużym wyzwaniem było z pewnością także wprowadzenie nowych instalacji i dostosowanie obiektu do współczesnych wymogów, w tym uwzględniających potrzeby osób z niepełnosprawnościami.
Szczepan Wroński: Dzięki wytężonej pracy całego zespołu i wszystkich specjalistów branżowych doszliśmy do rozwiązań, w których instalacje i zaplecze techniczne są niewidoczne dla widzów i pozostałych użytkowników. Urządzenia i kanały umieściliśmy, wykorzystując właściwie każdy wolny centymetr przestrzeni. Budynek przeanalizowaliśmy również pod kątem potrzeb osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniami ruchowymi. W projekcie wprowadziliśmy windę, dzięki której zapewniony będzie dostęp m.in. do głównej sali, przystosowanych toalet czy też zaplecza administracyjnego. Dyskretnie ukryte, nowoczesne rozwiązania technologiczne pozwolą w pełni odczuwać atmosferę tego miejsca, jednocześnie zapewniając komfort wszystkim jego użytkownikom.
Monika Lemańska: Oprócz tego likwidujemy liczne bariery, na przykład w postaci zbyt wysokich progów. Dodajemy natomiast miejsca dla osób na wózku na widowni, brakujące balustrady, oznakowanie przeszklonych przegród, przystosowane toalety. W odpowiedzi na prośbę Polskiego Związku Niewidomych, na głównej sali widowiskowej wprowadziliśmy system audio-deskrypcji, a także pomoc dla osób niedosłyszących – pętlę indukcyjną. Podczas projektu konsultowaliśmy rozwiązania ze specjalistami z Fundacji Polska Bez Barier.
i
To pierwszy teatr w waszym dorobku – z kim z kolei konsultowaliście rozwiązania w zakresie technologii scenicznej?
Monika Lemańska: Pierwszym źródłem informacji dla nas byli sami użytkownicy. W ciągu roku odbyliśmy wiele rozmów z pracownikami teatru i mieszkańcami Kielc. Towarzyszyliśmy aktorom w garderobach, odwiedzaliśmy warsztaty scenograficzne, przychodziliśmy na spektakle, przesiadywaliśmy w bibliotece. Godzinami obserwowaliśmy życie teatru – wszystko po to, by jak najlepiej odpowiedzieć na jego potrzeby. Wsparcia specjalistycznego w zakresie technologii scenicznej udzieliła nam Pracownia Akustyczna Piotra Kozłowskiego z Wrocławia. Jest to doświadczony zespół, który ma w swoim dorobku wiele obiektów podobnego typu w Polsce.
Jakie nowe udogodnienia zyskają pracownicy teatru?
Monika Lemańska: Przede wszystkim oczywiście komfortowe warunki pracy – zarówno na scenie, jak i poza nią. Największą poprawę odczują aktorzy – zaproponowaliśmy im dwie nowoczesne sale teatralne, dwie sale prób, wygodne garderoby, pomieszczenie wypoczynku z wydzielonym aneksem kuchennym, dwa tarasy, minisiłownię. Przygotowanie spektaklu wymaga także obsługi wielu innych osób, m.in. akustyków, oświetleniowców, montażystów sceny, fryzjerów, garderobianych, krawców, ekipy sprzątającej, stolarzy, ślusarzy, malarzy, grafików czy też pracowników marketingu i administracji. Dla każdej z tych grup wydzieliliśmy odpowiednią przestrzeń. Staraliśmy się przy tym myśleć o wzajemnym powiązaniu funkcji i sprawnej komunikacji ludzi i scenografii ze sceną.
i
Planowane jest też docieplenie budynku, w jaki sposób będzie przeprowadzone?
Monika Lemańska: Zaproponowaliśmy rozwiązanie, które pozwala podwyższyć parametry użytkowe budynku, bez ingerencji w detale zabytkowej fasady. Zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi izolację termiczną elewacji frontowej stanowić będą specjalne płyty mineralne z bardzo lekkiej odmiany betonu komórkowego, umieszczone od strony wewnętrznej budynku. Jest to rozwiązanie często stosowane współcześnie w budynkach zabytkowych. Pozostała część obiektu zostanie docieplona tradycyjnie, od strony zewnętrznej.
Zamierzacie odtworzyć rzeźby muz z elewacji frontowej. Czy wiadomo już, kto je zaprojektuje?
Szczepan Wroński: Przywracając rzeźby na elewacji frontowej, opieramy się głównie na archiwalnych zdjęciach i opisach, a także na wiedzy z zakresu historii architektury i teatru. Będą to cztery muzy z mitologii greckiej: komedii, następnie radości, tańca i pieśni chóralnej, poezji sakralnej i pantomimy oraz ostatnia – tragedii. Pani Barbara Kubisa – nasz specjalista ds. konserwacji zabytków – przygotowała propozycję wyglądu rzeźb wraz z wytycznymi co do sposobu ich wykonania. Pracę przy rekonstrukcji należy powierzyć artyście z dorobkiem w zakresie rekonstrukcji rzeźb XIX-wiecznych.
i
W planach jest także wyburzenie oficyn na dziedzińcu, co powstanie w zamian?
Szczepan Wroński: Ze względu na zły stan techniczny i rozbudowany program funkcjonalny teatru, oficyny wschodnia i północna zostaną rozebrane i odtworzone we współczesnej formie. Znajdą się tam m.in. mała sala widowiskowa z możliwością otwarcia sceny na dziedziniec i organizacji wydarzeń plenerowych, małe foyer, dwie sale prób, zaplecze aktorów czy też warsztat scenograficzny. Forma architektoniczna otworów drzwiowych i okiennych stanowi współczesną interpretację i nawiązanie do zabytkowej bryły teatru.
Jaką rolę będą pełnić apartamenty planowane w obiekcie?
Monika Lemańska: W ostatnich latach coraz więcej spektakli w Teatrze Żeromskiego organizowanych jest przy gościnnym udziale reżyserów i obsady aktorskiej spoza Kielc. To na ich potrzeby zaprojektowaliśmy kilka apartamentów i mniejszych pokoi zlokalizowanych w oficynie.
i
Projekt przebudowy Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach został wyłoniony w konkursie przeprowadzonym w imieniu placówki przez lokalny SARP w 2017 roku. Nad projektem pracował zespół w składzie: architekci Szczepan Wroński, Marta Sękulska-Wrońska, Michał Kasprzyk, Monika Lemańska, Małgorzata Dembowska, Małgorzata Gilarska, Paweł Grodzicki, Marcin Jurusik, Marcin Kruk, Paulina Kucharska, Krzysztof Marciszewski, Krzysztof Moskała, Magdalena J. Nowak i Kajetan Szostok.
Szczepan Wroński, absolwent Wydziału Architektury i Urbanistyki Politechniki Warszawskiej, współzałożyciel pracowni WXCA, która na koncie ma takie realizacje jak Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry czy Europejskie Centrum Edukacji Geologicznej w Chęcinach. W ostatnim czasie biuro zwyciężyło w kilkunastu prestiżowych konkursach na projekty nowych budynków użyteczności publicznej, w tym m.in. Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w Poznaniu, Teatru Miejskiego im. Witolda Gombrowicza w Gdyni, Muzeum Książąt Lubomirskich we Wrocławiu, zagospodarowania Pola Mokotowskiego czy bulwarów wiślanych w Warszawie. Według projektu WXCA powstaje nowa siedziba Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Historii Polski na warszawskiej cytadeli, a wkrótce rozpocznie się realizacja zwycięskiego projektu polskiego pawilonu na EXPO 2020 w Dubaju.
Monika Lemańska, absolwentka Wydziału Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej i studiów podyplomowych Zarządzanie Projektami w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Do zespołu WXCA dołączyła w 2015 roku, a trzy lata później została tam architektem prowadzącym. Specjalizuje się w projektach wymagających uzgodnień konserwatorskich, jest zaangażowana m.in. w projekt Teatru Żeromskiego w Kielcach czy rewitalizacji rynku w Radomiu.
i
