Spis treści
- Groza architektury nazistowskiej
- Czego nie ma na niemieckich planach miast?
- "Odszpecanie" jako narzędzie propagandy
- Architektura-murator. Podcast 30/30
Groza architektury nazistowskiej
W rozmowie z Arturem Celińskim, Aleksandra Paradowska podkreśla, że nie da się myśleć o architekturze i urbanistyce nazistowskiej w odcięciu od grozy. Zauważa, że w czasie wojny i pod okupacją niemiecką mamy do czynienia z brakiem poszanowania jakichkolwiek zastanych własności - z deportacjami, z przejęciem mienia zarówno polskich obywateli, jak i przedsiębiorstw. To "totalne planowanie" wydaje się być przerażające już samo w sobie. Do tego dochodzi darmowa siła robocza, wykonywana przez przymusowych robotników i całkowite przekształcanie przedwojennych, polskich projektów.
Na pytanie o cechy wyróżniające architekturę nazistowską na tle innych obiektów, kuratorka zwraca uwagę, że na ziemiach okupowanych właściwie każda architektura mogła być postrzegana jako nazistowska. W wielu przypadkach konieczne było dodatkowe przekonanie odbiorców o jej niemieckości, co osiągano m.in. poprzez propagandę wizualną. Dobrym tego przykładem są prezentowane na wystawie pocztówki przedstawiające budynki, na których dodano symbole nazistowskie, wzmacniając w ten sposób ideologiczne skojarzenia.
i
Czego nie ma na niemieckich planach miast?
Aleksandra Paradowska podkreśla, że braki na wielu prezentowanych planach nie są przypadkowe. Stanowią świadectwo niemieckiej polityki eksterminacji i dowód na celowe wymazywanie niewygodnych elementów rzeczywistości z oficjalnych dokumentów. Przykładem jest plan miasta Litzmannstadt z 1941 roku, opracowany przez niemieckiego urbanistę Waltera Bangerta, na którym nie uwzględniono łódzkiego getta. Wówczas funkcjonowało ono jako wielki zakład pracy, gdzie Żydzi byli wykorzystywani do produkcji przemysłowej. Kuratorka zaznacza, że takie pominięcia nie były przypadkowe – Bangert musiał być świadomy, że po całkowitym wyeksploatowaniu społeczności żydowskiej getto przestanie istnieć, a jego teren zostanie przeznaczony do zagospodarowania.
Czytaj także: Pamięci mieszkańców getta: nowy monument na cmentarzu żydowskim w Warszawie
i
"Odszpecanie" jako narzędzie propagandy
Kuratorka zauważa, że nazistowska polityka architektoniczna nie ograniczała się jedynie do monumentalnych budowli – obejmowała także przekształcanie zastanej tkanki miejskiej. W ramach tzw. „odszpecania” (Entschandelung) dążono do ujednolicenia wyglądu miast poprzez wyrównywanie gzymsów, wysokości budynków oraz ich kolorystyki. Choć trend ten był widoczny w Europie już w latach 30., w okupowanej Polsce stał się narzędziem propagandy. Niemiecka prasa i publikacje przedstawiały polskie miasta jako chaotyczne i zaniedbane, zestawiając je z rzekomo uporządkowaną, planową zabudową niemiecką.
Niewidzialne muzeum przy byłym nazistowskim bunkrze
Wprowadzane zmiany obejmowały zarówno wyburzenia i przebudowy, jak i prostsze działania, np. jednolite malowanie fasad. W Łodzi prace te realizowano m.in. na ulicy Piotrkowskiej, a ich finansowanie często pochodziło ze skonfiskowanego mienia żydowskiego.
i
Architektura-murator. Podcast 30/30
Nasz redakcyjny podcast znajdziesz we wszystkich dobrych serwisach podcastowych. Wyszukaj “Architektura-murator. Podcast 30/30” i zobacz nasze inne rozmowy - z Ewą Kuryłowicz o teorii i praktyce architektury; z Anną Cymer o tym, że architektoniczne dyskusje oparte o samej estetyce nie są zbyt wiele warte; ze Zbigniewem Maćkowem o tym, jak idzie w deweloperkę, z Grzegorzem Piątkiem o słusznym pięknie architektury, z Robertem Konieczny - o warunkach pracy i międzynarodowym uznaniu; Moniką Arczyńską o architektonicznej odwadze i organizowaniu konkursów; z Sylwią Goryczką z Humanscale o tym, czy umiemy dobrze siedzieć; z Markiem Chrobakiem, nowym prezesem SARP, o wyzwaniach, przed którymi stoi architektura; z Aleksandrą Wasilkowską o projektowaniu tego, co unika powszechnemu zainteresowaniu; oraz z Ewą P. Porębską - o tym, jak przeszłość miesza się z przyszłością polskiej architektury.
Podcast 30/30 to nasz redakcyjny podcast jubileuszowy. To rozmowy o doświadczeniach z przeszłości i wyzwaniach z przyszłości. Komentujemy tu architektoniczne słowa i czyny, przyglądamy się zmianom technologicznym oraz szukamy definicji piękna w niezwykle niespokojnych czasach. Architektura-murator od 30 lat towarzyszy polskiej architekturze. Prezentujemy najlepsze obiekty, inspirujemy do dyskusji i śledzimy kluczowe zmiany.
i
--------------
Dziękujemy, że tu jesteś. Zobacz, co jeszcze dla Ciebie mamy:
