Jak długo można być uznawanym za dobrze rokującego, młodego twórcę? Jerzy Wasowski i Jeremi Przybora mieli po czterdzieści kilka lat, gdy po raz pierwszy zaśpiewali swój słynny kuplet z Kabaretu Starszych Panów: I znaleźliśmy się w wieku, trudna rada, że się człowiek przestał dobrze zapowiadać, ale za to z drugiej strony cieszy się, że się również przestał zapowiadać źle. Czasy się jednak zmieniają. Wschodzącą gwiazdą architektury dotąd można było zostać jedynie do 40 roku życia, ale ta granica pomału zaczyna się przesuwać. Poniżej publikujemy przegląd najważniejszych nagród i konkursów architektonicznych skierowanych wyłącznie do młodych architektów. Jak widać, organizatorzy przyjmują różne cezury wieku i w różny sposób poszukują najbardziej obiecujących projektantów.
Pod uwagę brana jest pierwsza realizacja, portfolio bądź obiekt, ale też opracowanie projektu na zadany temat. Warto zauważyć, że wśród laureatów coraz częściej pojawiają się Polacy. W konkursie Europan rodzimi architekci regularnie zajmują pierwsze i drugie miejsca, ale startują też i wygrywają w zespołach międzynarodowych. Wydaje się, że wraz ze wzrostem pozycji polskiej architektury na świecie rośnie też poczucie naszej wartości. W organizowanym od 1999 roku prestiżowym konkursie magazynu „Bauwelt” na pierwszą samodzielną realizację zgłoszenia z Polski pojawiały się dotąd sporadycznie, aż do ubiegłego roku, kiedy to nadesłano 15 projektów. Tym razem nie udało nam się zdobyć żadnej nagrody, ale wśród 22 finalistów znalazł się Adam Wierciński, którego dostrzeżono za projekt wnętrz dla firmy Dent Protetyka w Poznaniu. Cieszą sukcesy Polaków w pierwszej edycji The Young Talent Architecture Award, organizowanej jako uzupełnienie EU Architecture Prize – Mies van der Rohe Award, oraz w europejskiej odsłonie LafargeHolcim Next Generation Awards 2017-2018. Świadczą z pewnością o tym, że absolwenci polskich uczelni architektonicznych są dobrze przygotowani do wykonywania zawodu.
14 najważniejszych konkursów dla młodych architektów
EU Architecture Prize – Mies Award – Emerging Architect Special Mention Liczba kategorii: 1, dla najlepiej zapowiadającego się architekta bądź pracowni w EuropiePrzyznawana co dwa lataRok ustanowienia: 2000 Organizator: fundacja im. Miesa van der Rohe w BarcelonieNominacje: powołani przez fundację eksperci, organizacje zawodowe oraz komitet doradczy Jury: powoływani przez fundację architekci, kuratorzy, krytycy i ludzie kultury Nagroda: statuetka i 20 000 EUR Polacy: wyróżnienia nie otrzymał dotąd żaden z polskich zespołów, ale na tzw. krótkiej liście obiektów Mies van der Rohe Award, spośród których wyłaniani są laureaci, były realizacje biura Beton (2011), HS99 oraz Maćków Pracownia Projektowa (2013) i BBGK Architekci (2017) The Iakov Chernikov International Architecture Award Liczba kategorii: 1, dla najlepiej zapowiadającej się pracowni lub architekta Granica wieku: < 44 Przyznawana co dwa lata Rok ustanowienia: 2005 Organizator: Iakov Chernikov International Foundatio Nominacje: powołani przez fundację międzynarodowi eksperci Jury: architekci, krytycy architektury Nagroda: 50 000 EUR i pamiątkowy medal Polacy: W 2010 roku wśród 10 finalistów The Iakov Chernikov International Architecture Award znalazł się Robert Konieczny. Dotychczasowi laureaci to m.in. Junya Ishigami (2008), Håkon Matre Aasarød i Erlend Blakstad Haffner z Fantastic Norway (2010) czy Anne Holtrop (2014) The AR Emerging Architecture Award Liczba kategorii: 1, dla najlepiej zapowiadającej się pracowni lub architekta za zrealizowany obiekt, bez ograniczeń skali, programu, budżetu czy lokalizacji (od 2018 roku za portfolio) Granica wieku: < 45 Przyznawana corocznie Rok ustanowienia: 1999 Organizator: magazyn „The Architectural Review” Zgłoszenia: osobiście, poprzez formularz na stronie konkursu Opłata za zgłoszenie: 199 GBP + VAT lub 299 GBP + VAT (zależnie od terminu) Jury: architekci, kuratorzy, krytycy architektury Nagroda: 10 000 GBP Polacy: Dotychczas żaden z polskich architektów nie otrzymał nagrody ani nie znalazł się na tzw. krótkiej liście. Wśród laureatów byli m.in. Sou Fujimoto, Jürgen Mayer H, Shigeru Ban Europan Liczba kategorii: ok. 40, na najlepsze projekty dla konkretnych lokalizacji Granica wieku: < 40 Organizowany co dwa lata Rok ustanowienia: 1989 Organizator: stowarzyszenie Europan Europe Opłata za zgłoszenie: 150 EUR Jury: w każdym kraju przedstawiciele lokalnych władz, architekci i urbaniści + komitet naukowy Europanu Nagrody: 12 000 EUR za I miejsce, 6000 EUR za II miejsce oraz honorowe wyróżnienia, oddzielnie dla każdej lokalizacji w danym kraju Polacy: Wśród wielu polskich laureatów są m.in. Łukasz Wojciechowski i Marta Mnich (2006), Marlena Happach i Daniel Załuski (2011), Jakub Pudo (2014), Marcin Maraszek i Katarzyna Furgalińska (2016) oraz Ewa Odyjas i Borys Kozłowski (2017) Europe 40 under 40 Liczba kategorii: 1, dla najlepiej zapowiadających się europejskich architektów Granica wieku: < 40 Przyznawana corocznie Rok ustanowienia: 2008 Organizator: Chicago Athenaeum Zgłoszenia: osobiście, poprzez formularz na stronie konkursu Opłata za zgłoszenie: 200 USD Jury: architekci i ludzie kultury powołani przez organizatorów Nagroda: prezentacja prac na objazdowej wystawie i publikacja w katalogu Polacy: W 2008 roku na liście Europe 40 under 40 znaleźli się Robert Konieczny i Tomasz Konior, w 2009 roku Marcin Kościuch i Tomasz Osięgłowski, Anna Siedlecka, Beata Goczoł oraz Oskar i Barabara Grąbczewscy, w 2010 roku Piotr Nawara i Agnieszka Szultk oraz Wojciech Subalski, a w 2012 roku Roman Rutkowski Young Architects Competitions Liczba kategorii: 1, na najlepszy projekt na zadany temat Granica wieku: < 35 Rok ustanowienia: 2013 Organizator: portal Young Architects Competitions Opłata za zgłoszenie: 75 EUR, 100 lub 150 EUR (zależnie od terminu) Jury: architekci, krytycy Nagrody: 10 000 EUR za I miejsce, 4000 EUR za II, 2000 EUR za III oraz 1000 EUR za wyróżnienie, a także 4 honorowe wyróżnienia Polacy: W 2017 roku w konkursie na projekt przestrzeni zaślubin I miejsce zajęli architekci Joanna Kuczkowska, Tomasz Sołtysiak i Joanna Gizelska, a wyróżnienie zdobyła Edyta Prasznik z WA PK. Studenci WA PŚl Helena Szewiola oraz Bartłomiej Zdanowski zostali wyróżnieni za projekt browaru, a pracownia Gierbienis + Poklewski otrzymała II nagrodę za bibliotekę dla dzieci Lisbon Triennale Millennium bcp Début Award Liczba kategorii: 1, dla najlepiej zapowiadającej się pracowni lub architekta Granica wieku: < 35 roku Przyznawana co trzy lata Rok ustanowienia: 2013 Organizator: Millennium bcp Foundation Zgłoszenia: osobiście, poprzez formularz na stronie triennale Jury: architekci, urbaniści, krytycy i badacze architektury Nagroda: 5000 EUR i możliwość wygłoszenia wykładu na zakończenie bieżącej edycji triennale Polacy: Przed ogłoszeniem zwycięzcy fundacja publikuje listę 10 finalistów. Dotychczas nie znalazł się na niej żaden architekt z Polski. W 2013 roku Début Award otrzymał Jimenez Lai z amerykańskiego Bureau Spectacular, a w 2016 rok chilijska pracownia Umwelt Leonardo Liczba kategorii: 6, w każdej nagroda oddzielnie za projekt i realizację, oraz Grand Prix, też oddzielnie za projekt i realizację Granica wieku: < 40 Przyznawana co dwa lata Rok ustanowienia: 2003 Organizatorzy: Białoruski Związek Architektów Jury: członkowie UIA powołani przez radę Białoruskiego Związku Architektów Nagrody: Grand Prix za realizację 1000 USD, za projekt 500 USD Polacy: W 2007 roku laureatem Grand Prix został Robert Konieczny za Dom Aatrialny, a w 2011 roku pracownia WXCA za muzeum w Palmirach. W poszczególnych kategoriach nagradzano też Tomasza Koniora, Zbigniewa Maćkowa, biura medusagroup oraz KMA Kabarowski Misiura, a w ubiegłym roku WXCA za projekt bulwarów nad Wisłą LafargeHolcim Next Generation Awards Liczba kategorii: 5, na najlepszy projekt zrównoważonego budownictwa w każdym z pięciu regionów świata Granica wieku: < 30 Przyznawana co trzy lata Rok ustanowienia: 2008 Organizator: LafargeHolcim Foundation for Sustainable Construction Zgłoszenia: osobiście, poprzez formularz na stronie konkursu Jury: architekci, naukowcy i przedstawiciele organizacji zajmujących się zrównoważonym budownictwem Nagrody: 25 000 USD za I miejsce, 20 000 USD za II, 15 000 USD za III, 10 000 USD za IV (osobno w każdej edycji regionalnej) Polacy: W ostatniej europejskiej odsłonie konkursu (2017-2018) I miejsce zajęła Małgorzata Mader, absolwentka WBAiIŚ PŁ, a II miejsce Jakub Grabowski, absolwent WA PG The Young Talent Architecture Award Liczba kategorii: 1, na najlepsze projekty dyplomowe obronione w ciągu 2 lat poprzedzających daną edycję na kierunkach architektura, urbanistyka oraz architektura krajobrazu Przyznawana co dwa lata Rok ustanowienia: 2016 Organizator: fundacja im. Miesa van der Rohe w Barcelonie Nominacje: uczelnie architektoniczne z krajów biorących udział w programie Kreatywna Europa Jury: architekci, krytycy, przedstawiciele uczelni Nagrody: 4 równorzędne po 5000 EUR dla każdego zwycięzcy Polacy: Wśród 9 projektów zakwalifikowanych do finału pierwszej edycji znalazła się praca Tomasza Bromy z Politechniki Wrocławskiej oraz Iwo Borkowicza, która została zgłoszona przez Katolicki Uniwersytet Lowański Das erste Haus. First Works Liczba kategorii: 1, dla architektów i architektów krajobrazu za ich pierwszą realizację (od projektów wnętrz, przez budynki i przestrzenie publiczne, po tymczasowe interwencje) Przyznawana co dwa lata Rok ustanowienia: 1999 Organizator: magazyn „Bauwelt” Zgłoszenia: osobiście, poprzez formularz na stronie konkursu Jury: architekci oraz przedstawiciel redakcji Nagrody: 6 równorzędnych po 5000 EUR dla każdego zwycięzcy Polacy: Jak dotąd żaden z Polaków nie zdobył nagrody w konkursie, ale w ostatniej edycji, w 2017 roku, wśród 22 finalistów znalazł się architekt Adam Wierciński, którego dostrzeżono za projekt wnętrz dla firmy Dent Protetyka w Poznaniu. Rejestracja do przyszłorocznej edycji rozpoczyna się 1 lipca Archiprix International Hunter Douglas Award Liczba kategorii: 1, na najlepsze projekty dyplomowe obronione w ciągu 2 lat poprzedzających daną edycję na kierunkach architektura, urbanistyka oraz architektura krajobrazu Przyznawana co dwa lata Rok ustanowienia: 2001 Organizator: fundacja Archiprix w Rotterdamie Nominacje: 385 uczelni z 87 krajów Jury: architekci, krytycy, przedstawiciele uczelni Nagrody: 8 równorzędnych po 2000 EUR Polacy: W 2013 roku nagrodę główną za projekt Porozmawiajmy o śmieciach zdobył Hugon Kowalski, absolwent WAiU Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, a w 2017 roku, za projekt adaptacji fortu na miejskie termy, Katarzyna Pankowska, absolwentka WA PW The Young Architects Program (YAP) Liczba kategorii: 1, na projekt najlepszej tymczasowej instalacji na dziedzińcu MoMA PS1 Przyznawana corocznie Rok ustanowienia: 1998 Organizator: Museum of Modern Art (MoMA) w Nowym Jorku Nominacje: powołani przez organizatorów eksperci i zwycięzcy poprzednich edycji Jury: kuratorzy i szefowie działów MoMA oraz MoMA PS1 Nagroda: realizacja wybranego projektu Polacy: Spośród 50 nominowanych projektantów jury wybiera co roku pięciu finalistów, którzy proszeni są o przedstawienia wstępnych propozycji. W 2016 roku w tym gronie po raz pierwszy znalazła się Polka, Anna Jaworska – absolwentka WA PK, obecnie asystentka w School of Architecture Uniwersytetu Illinois w Chicago Innovators Under 35 Liczba kategorii: 5, wynalazcy, przedsiębiorcy, wizjonerzy, działacze humanitarni i pionierzy w różnych dziedzinach nauki Granica wieku: < 35 Przyznawana corocznie Rok ustanowienia: 1999 Organizator: magazyn „MIT Technology Review” Nominacje: przełożeni, współpracownicy lub przedstawiciele innych instytucji Jury: ok. 30 naukowców z wiodących ośrodków akademickich na świecie Nagroda: promocja w mediach Polacy: Od 2010 roku organizowane są też lokalne edycje w Ameryce Południowej, Europie, Chinach, Indiach i Azji Południowo-Wschodniej z Oceanią, które poprzedzają eliminacje krajowe. W 2017 roku jednym z 10 innowatorów wybranych w polskiej odsłonie był architekt Jerzy Łątka
