O historii warszawskiego Zieleniaka Tomasz Żylski

Z powodu tragicznych wydarzeń, które na targowisku rozegrały się w czasie wojny, tradycyjna nazwa Zieleniak na długo zniknęła z powszechnego użycia. Dziś znów budzi pozytywne konotacje – mieszkańcy wybrali ją w plebiscycie na określenie nowej hali.

W Warszawie czynnych jest obecnie ok. 70 bazarów. Jednym z nich jest działające nieprzerwanie od 99 lat targowisko przy skrzyżowaniu ul. Grójeckiej i Banacha na Ochocie, tradycyjnie zwane Zieleniakiem, choć sprzedawany tam dziś asortyment obejmuje wszystkie możliwe kategorie artykułów spożywczych i przemysłowych. W chwili otwarcia w 1917 roku był to jeden z nowocześniejszych stołecznych bazarów – z brukowaną nawierzchnią, kanalizacją, murowanym ogrodzeniem i budynkiem administracji.

Płody rolne sprzedawali tam głównie mieszkańcy podmiejskich miejscowości – Grójca, Raszyna, Grodziska i Błonia. W czasie powstania warszawskiego na jego terenie urządzono obóz przejściowy dla wypędzanych z dzielnicy cywilów. Obszar nadzorowały specjalne oddziały SS RONA, odznaczające się szczególnym okrucieństwem wobec ludności.

Od 1 do 20 sierpnia 1944 roku na Zieleniaku dokonywali licznych gwałtów i zamordowali ok. 1000 osób. Handel powrócił tam jednak zaraz po wojnie – rolnicy znów oferowali warzywa i owoce wprost z wozów, z czasem dołączyli do nich sprzedawcy tekstyliów i starzyzny. W latach 80. po raz pierwszy próbowano targowisko ucywilizować, stawiając w jego obrębie dwie blaszane hale targowe. Po przełomie 1989 roku obiekty te spontanicznie obrosły nowymi straganami i budkami, tworząc wokół skomplikowany labirynt handlowo-usługowy. Kolejną próbę modernizacji bazaru podjęto dekadę później. W 2009 roku w imieniu władz miasta TBS Praga Południe ogłosiło konkurs na projekt zespołu handlowo-mieszkaniowego u zbiegu Grójeckiej i Banacha.

Zadaniem uczestników było opracowanie koncepcji dwóch budynków, w których znalazłoby się ok. 200 mieszkań TBS o łącznej powierzchni 10 tys. m². W parterach zaplanowano lokale handlowo- -usługowe o powierzchni ok. 2000 m², a w jednym z obiektów również niewielkie Muzeum Ochoty.

Ponadto należało przedstawić koncepcję zagospodarowania pozostałej części targowiska z nowymi obiektami handlowymi. Przyjęta struktura obiektów powinna być modularna i umożliwiać wydzielanie lokali o powierzchniach ok. 10-12 m2 (...). Dopuszcza się stosowanie wymienne stoisk zamkniętych, częściowo zamkniętych, otwartych (...) oraz wydzielenie części warzywno-owocowej, np. w formie lekkiej przeszklonej hali, a częściowo placu lub dziedzińca ze stanowiskami do handlu naręcznego – czytamy w warunkach konkursu. Jury pod przewodnictwem Bogdana Kulczyńskiego za najlepszą uznało pracę biura JEMS Architekci.

Projektanci zaproponowali zespół mieszkaniowy z dominantą na rogu ul. Banacha i Grójeckiej, którego charakter określały różnej wielkości otwory okienne i loggie.

Obok w kilku etapach miało powstać sześć wielofunkcyjnych obiektów z przestrzenią handlową w parterach. Pomysł zabudowy targowiska od początku nie podobał się jednak kupcom. W wyniku protestów zrezygnowano z obiektów wielofunkcyjnych na rzecz hali targowej z częściowo zadaszonym placem umożliwiającym również sprzedaż bezpośrednio z samochodów.

Projekt nowego obiektu powierzono pracowni JEMS. Z uwagi na problemy z pozyskaniem kredytu na realizację TBS-ów, inwestycję rozpoczęto od budowy hali. Choć pierwszą łopatę wbito w połowie 2012 roku, z powodu bankructwa generalnego wykonawcy i kolejnych zastrzeżeń zgłaszanych przez kupców realizacja bardzo się przeciągnęła. Ostatecznie obiekt oddano do użytku dopiero w czerwcu 2016 roku.