Bulwary nad Wisłą w Warszawie

Na przełomie XX i XXI wieku Warszawa była miastem odwróconym tyłem do rzeki. Znaczenie Wisły jako szlaku transportowego upadło już kilka dziesięcioleci wcześniej. Przyjemność przebywania nad wodą zabiły zanieczyszczenia, a gospodarczy liberalizm zrujnował istniejącą tu niegdyś bazę plażowo-basenową i jej walory rekreacyjne. Na szczęście ostatnie kilka lat to triumfalne odrodzenie obecności rzeki w świadomości mieszkańców. Wisłę obwołano już nawet kolejną dzielnicą Warszawy. Na praskim, prawym brzegu od kilku lat ogromną popularnością cieszą się miejskie plaże i ścieżka pieszo-rowerowa („A-m” 09/14), na lewym musiała dotychczas wystarczać ciągnącą się przez kilka kilometrów betonowa opaska umacniająca, wybudowana w latach 70. XX wieku. Ta hydrotechniczna konstrukcja tworzy w przekroju poprzecznym uskoki niczym przeskalowane schodki, stanowiąc rodzaj amfiteatralnej trybuny, która zaprasza do obserwacji rzeki i porośniętego dziką roślinnością jej przeciwległego brzegu. Obecnie nową atrakcją po lewej stronie Wisły jest także 650-metrowy odcinek bulwaru, który powstał w ramach pierwszego etapu modernizacji nabrzeża bezpośrednio pod piętrzącą się na skarpie zabudową Starego Miasta i Zamku Królewskiego. Wisła jest dziką i nieuregulowaną rzeką, projektanci musieli więc zabłysnąć też inżynierskimi zdolnościami z zakresu hydrotechniki, a z racji na chronioną panoramę staromiejską i zachowane mury przedwojennych bulwarów, wykazać się nie tylko kunsztem w łączeniu obiektów historycznych z nowymi, ale i wstrzemięźliwością w serwowaniu plażowo-rozrywkowych atrakcji. W efekcie podziwiać możemy niemal klasyczną, elegancką promenadę, ściśle zintegrowaną z dostojnie licowanymi kamieniem dawnymi konstrukcjami. Te stare mury oporowe z granitu i piaskowca, wykonane w okresie legendarnej prezydentury Stefana Starzyńskiego, dotychczas dogorywały sczerniałe od brudu, przerośnięte chwastami i pokryte graffiti. Pieczołowicie odnowione ujawniły doskonałość ówczesnej rzemieślniczej obróbki kamienia.

Do dawnego nabrzeża dodano nowy, najniższy poziom, umożliwiający wygodne cumowanie małych jednostek pływających, a nawet kajaków. Użyte materiały nawiązują wprost do tradycyjnie wykorzystywanych na warszawskim odcinku Wisły. To chodniki ze szwedzkiej kostki granitowej i betonowych płyt oraz granitowe „kocie łby”. Bulwary są dostępne już nie tylko z położonej wyżej wielopasmowej arterii: Wybrzeża Gdańskiego. Dwa istniejące przejścia podziemne, które dotąd łączyły tylko chodniki na poziomie ulicy, przedłużono w stronę nabrzeża, przebijając się aż na poziom nadrzecznej promenady. Otwory w murze oporowym bulwaru mają specjalne prowadnice do montażu tam przeciwpowodziowych (składowanych w schowkach tuż obok). Od strony skarpy staromiejskiej zejścia do tuneli pod jezdniami znacznie poszerzono, nadając im krajobrazową oprawę z ziemnymi skarpami i wygodnymi zjazdami dla rowerów i wózków. Sam bulwar tworzą trzy ciągi: szeroki pas spacerowy, pas rekreacyjny wypełniony pawilonami, pergolami i zielenią oraz ścieżka rowerowa wzdłuż muru oporowego.

Oprócz pawilonów na holowanych barkach, które będą cumowane do kamiennego nabrzeża, wykonano w tym etapie także prototypowy pawilon pływający zacumowany „na sucho”, na poziomie bulwaru, do stalowych pali, by wysoka woda mogła go swobodnie unieść bez konieczności demontażu. Ażurowe pergole z drewnianymi szezlongami nakryto membranowymi przesłonami chroniącymi przed słońcem i deszczem. W ich ściankach przewidziano też system ekspozycyjny dla okolicznościowych wystaw. Przyjmując za dogmat ochronę staromiejskiej panoramy, pasy zieleni ukształtowane zostały z podatnych na formowanie wielopiennych grabów, a oświetlenie zapewniają niewysokie latarnie – żagle. Jedynym wyższym elementem jest obudowana ścianami z blachy kortenowskiej platforma widokowa, która wznosi się ponad przedwojenny mur oporowy, umożliwiając podziwianie staromiejskiej panoramy. Taras obiektu jest ażurowy, tak jak i prowadzące na niego schody, aby minimalizować opory przepływu wód przy wysokim stanie Wisły. Mieszkańcy Warszawy przyzwyczajeni, że nad rzeką jest multum atrakcji, takich jak kontenerowe bary, leżaki czy piętrzące się wzdłuż brzegów plażowe zabawki, przyjęli pierwszą fazę przebudowy bulwarów z rezerwą. Nabrzeże na ukończonym odcinku przeznaczone jest raczej dla miejskich estetów dostojnie paradujących promenadą niż dla amatorów nieformalnej nadrzecznej rekreacji.

Założenia autorskie

Prezentowany projekt stanowi rozwinięcie pracy, która zwyciężyła w konkursie na zagospodarowanie bulwarów Wisły w Warszawie na dwukilometrowym odcinku od Powiśla do Podzamcza. Aktualnie zrealizowano etap pierwszy, fragment o długości 650 metrów między mostem Śląsko-Dąbrowskim a ulicą Boleść. Całość założenia podzielona została na obszary funkcjonalne – w każdym z nich nacisk położony jest na inny rodzaj aktywności. Kompozycyjnie bulwar ukształtowano jako układ placów i linearnych „łączników”. Place lokalizowane są z reguły na przedłużeniu przylegających ulic, łączniki kształtowane za pomocą stałej sekwencji: pieszej alei od strony wody, ścieżki rowerowej i elementów wertykalnych (drzew, pawilonów usługowych, pergoli). Mimo centralnego położenia, bulwar pełnił dotąd marginalną rolę w przestrzeni miejskiej, głównie za sprawą odcinającej go szerokiej arterii komunikacyjnej – tzw. Wisłostrady. Konieczne zatem było wprowadzenie zagospodarowania na tyle atrakcyjnego, by samo w sobie stało się powodem do odwiedzin i spędzenia tu czasu wolnego. Pełne spektrum i zróżnicowanie założenia ujawni się dopiero po realizacji całości inwestycji. Odcinek oddany obecnie do użytku, ze względu na sąsiedztwo Starego Miasta, odwołuje się do klasycznego układu bulwaru spacerowego z nabrzeżem cumowniczym, wyposażeniem wypoczynkowym oraz zielenią towarzyszącą. Jego program zostanie dodatkowo uzupełniony o zaprojektowane w ramach inwestycji pływające restauracje. Istotnym problemem była też specyfika hydrologiczna Wisły – wszystkie elementy znajdujące się na bulwarze musiały być przystosowane do okresowego zalewania lub zmian poziomów rzeki.

Patryk Zaręba