Od modernizmu do glamour. Modernizacja czytelni Biblioteki Narodowej w Warszawie

Spis treści

1. Gala Architektury w BN-ce dwa lata po generalnym remoncie
2. Modernizacja czytelni Biblioteki Narodowej
3. Czytelnie Biblioteki Narodowej z Nagrodą Roku SARP
4. Biblioteka Narodowa: historia budynku Biblioteki Narodowej w Warszawie

Gala Architektury w BN-ce dwa lata po generalnym remoncie

Powstały w niej niezliczone ilości prac magisterskich i doktorskich, artykułów, książek. Są tam prawdziwe skarby - stare czasopisma, rękopisy, czy listy bardziej lub mniej znanych, zasłużonych dla kultury i literatury ludzi. Każdy może je zamówić i wziąć do ręki. Właściwie można by z niej nie wychodzić. Chodzimy do niej po rzeczy, których nie możemy znaleźć gdzie indziej, z pewnością, że tam jest wszystko.

To naprawdę wyjątkowe miejsce dla stolicy i całego kraju, a architektura gmachu, położonego na Polach Mokotowskich w Warszawie, otulona jednym z ulubionych - a także największych - parków mieszkańców Warszawy, niedawno zrewitalizowaną, a pierwotnie modernistyczną sceną wielu miłych chwil wytchnienia i zabawy, spacerów, zadumy, czy rozmów Warszawiaków - Mokotowian w szczególności, ze swoim modernistycznym  monumentalizmem stanowi chyba udany rodzaj szkatuły na jeden z największych narodowych skarbców.

W tym roku odbyła się tam gala trzydziestolecia "Architektury-murator", podczas której goszczący nas dyrektor biblioteki gratulował redaktorom naczelnym utrzymania pisma przez tyle lat.

Biblioteka jest teraz inna. Z surowego, ułatwiającego skupienie, lecz nieco smutnego, szarego wnętrza zamieniła się w przestrzeń przypominającą nieco luksusowy hotel. Oprócz brązów mamy w niej złoto i wygodne, barwne fotele, stanowiące zapewne inspirację dla -  chyba dominujących wśród użytkowników BN-ki - polonistów.

Po pandemii biblioteka wraca do życia. Nie ma już palarni, zmieniła się restauracja Recto-Verso. Przypomnijmy, co o nowoczesnym wcieleniu Biblioteki Narodowej pisał Piotr Prus po otrzymaniu przez nią nagrody SARP. Zachęcamy też do przeczytania materiału dotyczącego budowy i interesującego komentarza Krzysztofa Mycielskiego.

JJ

Czytaj też:

• Plaża Romantyczna w Warszawie po trzech latach - jak się sprawdza?

Nazwa obiektu	Modernizacja czytelń i przestrzeni publicznych Biblioteki Narodowej
Adres obiektu	Warszawa, al. Niepodległości 213
Autorzy	Konior Studio, architekt Tomasz konior
Współpraca autorska	D. Koroś, M. Piotrowski, W. Przywecki, M. Lipiec, A. Drozd, M. Zdanowski, P. Straszak, SOKKA: K. Sokołowska, W. Sokołowski, E. Bidzińska, M. Latko, M. Maciejewski
Konstrukcja	MES, Arkadiusz Jakubowski, PKBI
Instalacje	WhiteMoose, Eltrim Projekt
Generalny wykonawca	Prochem
Inwestor	Biblioteka Narodowa
Powierzchnia użytkowa	9484 m²
Powierzchnia całkowita	13506 m²
Projekt	2015
Data realizacji (koniec)	2021
Koszt inwestycji	41 557 015 zł

Modernizacja czytelni Biblioteki Narodowej

Z nowych przestrzeni Biblioteki Narodowej można korzystać od lutego 2022 roku. Modernizacja czytelni zajęła w sumie sześć lat. Konkurs na ich projekt został rozstrzygnięty w 2015 roku. Zwyciężyła pracownia Konior Studio. Przeprowadzone już na etapie konkursu analizy wykazały, że zunifikowany język modernistycznej architektury niesie za sobą pewne ograniczenia. Modułowość i powtarzalność wprowadza uporządkowanie, ale bez postawienia akcentów we właściwym miejscu jednakowa przestrzeń pozostaje niezrozumiała. Stało się oczywiste, że obiekt w dotychczasowej formie nie będzie funkcjonować jako współczesna czytelnia, z której można korzystać w wygodny sposób. Główną ideą stało się założenie, by budynek biblioteki zachował wszystkie dotychczasowe zalety i modernistyczny charakter, a jednocześnie stał się bardziej intuicyjny, ergonomiczny i ekologiczny. Postanowiliśmy nadać wnętrzom czytelni nową, właściwą hierarchię, a dzięki użytym materiałom podkreślić rangę siedziby jednej z najważniejszych instytucji kultury w Polsce – pisali o koncepcji w „A-m” 12/2021 Tomasz Konior i Marcin Piotrowski.

Czytaj też:

• Zwiedzaj odrestaurowany Pałac Krasińskich! Odkryj jego sekrety na nowo

Architekci założyli, że najważniejszą strefą biblioteki stanie się odtąd przestrzeń na przecięciu osi wejścia głównego oraz osi czytelni. W miejscu istniejącego dziedzińca V i wentylatorowni zaprojektowali przekrytą świetlikiem, dwukondygnacyjną salę o indywidualnym charakterze. Wykorzystali tu m.in. miedź, stal, naturalne drewno i kamień. Już od samego wejścia uwagę zwraca sufit z miedzianej siatki i efektowna lada recepcyjna wyznaczająca granicę między strefą publiczną a strefą czytelni. Całość dopełniają cztery wewnętrzne ogrody, każdy o odmiennej stylistyce, ze specjalnie dobraną roślinnością zmieniającą się wraz z porami roku.

Po modernizacji czytelnie Biblioteki Narodowej są trzykrotnie większe i dysponują prawie 400 miejscami siedzącymi. Znajduje się tu także czterokrotnie więcej książek z wolnym dostępem dla czytelników. Biblioteka Narodowa po modernizacji stała się też oczywiście dostępna dla osób z niepełnosprawnościami, zaprojektowano bowiem przestrzeń bez barier architektonicznych. Przy wejściu, w Czytelni Prasy można przeglądać najnowsze numery gazet i czasopism, korzystać z internetu oraz zasobów cyfrowych Biblioteki Narodowej. To miejsce otwarte dla każdego, nie jest wymagana karta czytelnika. Z Czytelni Dolnej, do której prowadzą spiralne schody, mogą korzystać osoby ceniące światło słoneczne. Czytelnia Nowości oferuje codziennie aktualizowane ostatnie publikacje. Obok, w Czytelni Encyklopedii i Słowników, można skorzystać z dawnych encyklopedii i słowników. Największą z czytelń jest, umożliwiająca również wolny dostęp do półek, Czytelnia Górna z niemal kompletnymi zbiorami z historii i literatury pięknej. Z Czytelni Górnej można przejść się do Czytelni Załuskich, nazwanej na cześć założycieli Biblioteki, z największą w Polsce kolekcją zbiorów bibliologicznych. Rękopisy, starodruki i cymelia wraz z dawnymi katalogami bibliotek z całego świata są udostępniane w jedynej czytelni zamkniętej, Czytelni Zasobu Wieczystego. Dla użytkowników do dyspozycji pozostają również Czytelnia Kartograficzna, Czytelnia Muzyczna oraz Czytelnia Nagrań Dźwiękowych i Audiowizualnych – czytamy w informacji prasowej.

Czytelnie Biblioteki Narodowej z Nagrodą Roku SARP

Realizacja pracowni Konior Studio zdobyła właśnie Nagrodą Roku SARP 2023 w kategorii Architektura wnętrz. Jury tego prestiżowego konkursu zwróciło uwagę, że realizacja śląskiego biura stanowi twórcze nawiązanie i rozwinięcie modernistyczno-funkcjonalistycznych założeń pierwotnego projektu Stanisława Fijałkowskiego. Przeszklony dach nad przestronnym wnętrzem centralnej części budynku, będący współczesną reminiscencją dziedzińca, jest wyróżnikiem projektu i tworzy rozległą, dobrze oświetloną przestrzeń. Zastosowane nowe materiały wykończeniowe, takie jak miedź, stal i drewno, harmonijnie współgrają z zachowanymi okładzinami kamiennymi. Po modernizacji budynek, zarówno w swojej zewnętrznej, jak i wewnętrznej formie i stylistyce, stanowi spójną całość, udowadniając, że możliwe jest udane rozwinięcie i reinterpretacja założeń projektowych z lat 60. XX wieku – czytamy w uzasadnieniu.

Czytaj też:

• Nagroda Roku SARP 2024. Architekci i najważniejsze realizacje minionego roku

Biblioteka Narodowa: historia budynku Biblioteki Narodowej w Warszawie

Gmach główny Biblioteki Narodowej przy al. Niepodległości 213 powstał według projektu architekta Stanisława Fijałkowskiego z zespołem. Konkurs architektoniczny na koncepcję budynku warszawski oddział SARP przeprowadził na zlecenie Społecznego Funduszu Odbudowy Kraju i Stolicy jeszcze w 1963 roku. Pierwsze miejsce zdobyła praca Stanisława Fijałkowskiego (architektura i urbanistyka), Zbigniewa Nowaka (konstrukcja), Stanisława Dzendzla (instalacje sanitarne) i Mariana Pataja (instalacje elektryczne). Podstawową wartość projektu stanowi jedność prawidłowo zorganizowanej funkcji z dobrą koncepcją przestrzenną obiektu – czytamy w uzasadnieniu („Architektura” 11/1963).

Jak pisał dalej o propozycji Fijałkowskiego jeden z jurorów, Wojciech Onitzch, projekt wybrany do realizacji stał się przedmiotem dalszych studiów, zmierzających do uzyskania elastyczności, jaka musi cechować bibliotekę jutra.

Ciągły brak środków powodował jednak, że – jak wspominał Fijałkowski w „A-m” 04/2014 – realizacja biblioteki jutra rozciągnięta była w czasie i przypominała drogę przez mękę.

„Męka” dotyczyła dochodzenia do optymalnych rozwiązań. Nie tylko na dziś, ale i na przyszłość – aby nie burzyć, żeby znów zbudować coś nowego. By to osiągnąć, wystarczy zastosować odpowiednie rozwiązania projektowe. Decydenci nie rozumieli konieczności użycia okien aluminiowych, żwirowych stropodachów czy wykorzystania automatycznego transportu książki. Mówili, że w bibliotekach przecież jest winda – pani z obsługi pójdzie, wyszuka, przyniesie.

• Realizację Biblioteki Narodowej przy Polu Mokotowskim rozpoczęto w 1977 roku, by po 6 latach oddać do użytku pierwszy z trzech planowanych budynków.
• Drugą część ukończono w 1986 roku,
• a w 1995 roku udostępniono Czytelnię Ogólną.

Jednak już w pierwszej dekadzie XXI wieku konieczne okazała się nie tylko zmiana przechowywania i udostępniania zbiorów, ale też warunków technicznych samego budynku.

W pierwszym etapie, pod nadzorem Stanisława Fijałkowskiego, odnowiono elewacje, poszerzono wejście główne, wymieniono okna i ściany kurtynowe, a także zamontowano nowe kaloryfery i energooszczędne oświetlenie.

W 2011 roku okazało się, że w budynku trzeba wprowadzić pewne udoskonalenia. Mimo że nie startowałem w żadnym konkursie na najtańszą dokumentację, zgłosiłem swój akces za właściwie symboliczny zwrot kosztów. Kontrolowałem nie tylko projekt, ale i realizację.

Dziś idąc alejami na Polu Mokotowskim, widzimy jak gdyby dwa światy. Świat istniejącej pięknej zieleni zachowanej przy projektowaniu, i drugi odbity w na nowo zrobionych płaszczyznach. Obecne przegrody mają również nową jakość izolacyjną. Dziś nie jest szczególnie trudno zaprojektować aluminiową fasadę. Problemem jest raczej nadanie jej indywidualnego charakteru.

Wyobrażam sobie, że w poprzednim ustroju, ze względu na niedobór materiałów, zastosowanie takich rozwiązań wiązało się z szeregiem zabiegów. Aluminium miało być używane tylko na garnki.

Dzięki zaradnym posunięciom dyrekcji biblioteki i jej dyrektora administracyjnego udało nam się dotrzeć do huty w Zabrzu. Jednak jej dyrektor generalny odprawił nas po pięciu minutach. Kiedy już mieliśmy wyjechać z niczym, w sąsiednich drzwiach pojawiła się osoba, która, żeby przez nie przejść, musiała schylać głowę. Okazało się, że jest to siatkarz zajmujący kierownicze stanowisko w hucie, a dyrektor administracyjny Biblioteki Narodowej był międzynarodowym sędzią siatkarskim. I dopiero ten siatkarz podyktował nam odpowiednie podanie o udostępnienie zwrotów aluminiowych elementów, z których później dobieraliśmy co się dało, by zastosować na fasady – wspominał po latach Fijałkowski w rozmowie z „A-m”.

Kolejny etap prac wykonano już według konkursowego projektu Konior Studio. Modernizacja czytelni Biblioteki Narodowej rozpoczęła się w sierpniu 2018 roku, a zakończyła w roku 2022.

Newsletter „Architektury-murator”co tydzień nowa porcja najświeższych architektonicznych newsów z Polski i ze świata!

ZAPISZ SIĘ