Innowacje: szansa na lepszą przyszłość i niebezpieczeństwo podziałów. Relacja z Kongresu Nowej Mobilności w Katowicach

Scenę Design poświęcono szeroko rozumianej architekturze

Tegoroczne Targi Nowej Mobilności w Katowicach dobiegają końca. Za nami dziesiątki debat, wystąpień eksperckich i warsztatów. W ciągu trzech dni w Kongresie uczestniczyło ponad 9 tysięcy osób. Obiektywne podsumowanie całości nie jest łatwe – wiele wydarzeń Kongresu odbywało się symultanicznie w różnych częściach budynku, a każdy uczestnik mógł stworzyć swój własny „pakiet” aktywności. Nasza uwaga skupiona była głównie na Scenie Design, niemal w całości poświęconej szeroko rozumianej architekturze. Rozmawiano tu nie tyle o innowacjach, co o relacji między zachodzącymi zmianami a zastaną architekturą i sposobem myślenia.

Prawdziwe zrównoważenie to nie koniecznie certyfikaty

Ta wrażliwość szczególnie wybrzmiała podczas panelu „Green Might Mean Less? When Law Falls Behind Truly Sustainable Architecture” („Zielone może znaczyć mniej? Kiedy prawo nie nadąża za naprawdę zrównoważoną architekturą”). Monika Arczyńska, Kacper Kępiński, Piotr Grochowski i Karolina Tulkowska-Słyk w rozmowie z Arturem Celińskim spróbowali spojrzeć na temat regulacji od strony praktyki. Zwrócili uwagę, że „ślepe” podążanie za wymogami certyfikatów, takich jak BREEAM czy LEED, nie zawsze prowadzi do powstania prawdziwie zrównoważonej architektury, która najlepiej objawia się w obiektach elastycznych, zdolnych do zmiany swojej funkcji w przyszłości.

Czytaj także: Kongres Nowej Mobilności już trwa w Katowicach. Jesteśmy tu - rozmawiamy, zajrzyjcie do naszego studia!

Znaczną część dyskusji poświęcono także problemowi adaptacji zabytków, których wartość historyczna bywa zagrożona przez współczesne przepisy. Piotr Grochowski podał przykład zabytkowych ścian, które zgodnie z prawem wymagają dodatkowej termoizolacji. Jednak każda tak dużą ingerencja – niezależnie od tego, czy od wewnątrz, czy od zewnątrz – stanie w sprzeczności z autentycznym charakterem budynku.

Dyskusja nie uwzględniła w pełni problemu wykluczeń

Przestrzeń Sceny Designu okazała się odświeżającym elementem Kongresu – wyróżniała się na tle reszty, wypełnionej nowoczesnymi samochodami, autobusami wodorowymi czy interaktywnymi ekranami AI. Znalazło się tu miejsce na rozmowy nie tylko o faktach, ale i o odczuciach. A tym ostatnim, w trakcie całego wydarzenia, poświęcono z mojej perspektywy zbyt mało miejsca.  

Przykładowo, podczas panelu „Transformacja energetyczna napędza przemysłową przyszłość Europy” (w trakcie którego eksperci z kluczowych sektorów gospodarki rozmawiali o tym, jak zmiany w energetyce kształtują przyszłość przemysłu i wpływają na życie mieszkańców Europy) rozwój nowych technologii został jednoznacznie oceniony jako siła napędowa zmiany. Dyskusja nie poruszyła wystarczająco kwestii wykluczeń, jakie mogą one powodować. Prześcigano się w wymienianiu nowoczesnych systemów płatności w transporcie publicznym – zegarkiem, telefonem czy dowolną kartą – które ułatwiają życie większości użytkowników, ale nie zwrócono uwagi, jak dużą barierę mogą one stanowić dla osób przyzwyczajonych do płatności gotówką.

Figura „zwykłego” architekta nie powinna zostawać w cieniu

Niestety, wykluczająca narracja pojawiła się nie tylko podczas wydarzeń poświęconych innowacjom, ale także tych skupionych stricte na architekturze. Panel „Witajcie w świecie bez architektów”, w którym udział wzięła czwórka cenionych projektantów, miał – jak sugeruje sam tytuł – dotyczyć architektów w ogóle. Mimo to rozmowa często skręcała w stronę mniejszości. Skupiono się na wąskiej grupie projektantów, którzy „mają coś do powiedzenia” i są odpowiedzialni za „postęp w myśleniu projektowym”.

Czytaj także: Kiedy Gambit Office spotkał Fort X. Zasłona marketingowego szumu nieustannie miesza tropy

W trakcie dyskusji wielokrotnie (i słusznie) podkreślano, że rola architektów wykracza daleko poza sektor budowlany. Odniosłam jednak wrażenie, że figura „zwykłego” architekta – który często próbuje połączyć koniec z końcem, zastanawiając się nie nad tym, jak zrewolucjonizować architekturę, ale jak zminimalizować szkody – została odsunięta na dalszy plan.

Szczególnie zostanie ze mną niefortunne zdanie: „To, co myśli przeciętny Polak, nie jest ważne”, wypowiedziane przez jednego z panelistów w odpowiedzi na uwagę, że dla większości z nas architekt wciąż kojarzy się bardziej z budowlanką niż ze sztuką.

Na korzyść kongresu przemawia fakt, że podczas jego drugiego dnia znacznie więcej uwagi poświęcono kwestiom inkluzywności i prostym rozwiązaniom, które – często bez dużych nakładów finansowych – mogą realnie poprawić jakość życia mieszkańców miast. Dyskutowano m.in. o jakości oświetlenia w budynkach, czystości powietrza czy odpowiednim metrażu mieszkań. Nie ograniczano się jedynie do futurystycznych wizji innowacji – wielu panelistów podkreślało, że warto zwolnić i zadać sobie pytanie: jakie zmiany należy wprowadzić, żeby usprawnić życie większości?

Odroczone nagrody. Misja ratowania planety nie przekona każdego

W kontekście romantyzowania pewnych wartości (co niekoniecznie musi mieć negatywny wydźwięk) warto wspomnieć o panelu „From Green to Profitable: Financing Sustainable Buildings”, moderowanym przez Bognę Świątkowską (Fundacja Bęc Zmiana). Paneliści – Marcin Grądzki (Miasto Stołeczne Warszawa), Alicja Kuczera (Polish Green Building Council), Konstancja Ziółkowska (Forum Energii) i Iwona Załuska (Upper Finance Group) – rozmawiali o tym, jak sprawić, by ekologiczne budowanie było nie tylko korzystne dla środowiska, ale też „przyjazne” dla portfela.

Alicja Kuczera przywołała przykład długoterminowych korzyści, jakie niesie ze sobą zrównoważone budownictwo: niższe zużycie energii i mniejszy wpływ na środowisko. Część uczestników panelu zwróciła jednak uwagę, że są to tzw. odroczone nagrody i mogą być odbierane jako „romantyzowanie ratowania planety”. Rozmówcy podkreślili jednak, że Zielony Ład w praktyce zakończył etap romantyzmu w tym obszarze – dziś zrównoważone projektowanie to konkretne wymogi i regulacje, które wkrótce będą standardem.

Iwona Załuska zaznaczyła, że argumenty dotyczące troski o planetę nie są konieczne, aby przekonać deweloperów do stosowania ekologicznych rozwiązań – jej zdaniem kluczowe jest pokazanie im, gdzie szukać środków finansowych na realizację takich projektów. Pieniądze na wspieranie zrównoważonego budownictwa są dostępne, problemem jest raczej brak wiedzy o tym, jak je pozyskać. Marcin Grądzki podkreślił z kolei, że Warszawa nie ma narzędzi, aby zmuszać deweloperów do podejmowania konkretnych decyzji projektowych. Miasto chce raczej stawiać na zachęty i wspieranie dobrych praktyk, tak aby deweloperzy sami dostrzegali sens w zrównoważonym projektowaniu.

Rozmowy w redakcyjnym studio. Nie tylko architekci 

W trakcie trwania Kongresu w redakcyjnym studio Architektury-murator gościliśmy rozmówców, w różny sposób związanych z architekturą. Już wkrótce na naszym Facebooku będzie można obejrzeć wywiady, które Artur Celiński przeprowadził m.in. z architektami: Tomaszem Koniorem – o przebudowie katowickiego kwartału Dworcowa, Piotrem Grochowskim z Grupy Arche, Oskarem Grąbczewskim – autorem projektu nowego TBS przy ul. Mariackiej w Katowicach, oraz Moniką Arczyńską, CEO biura A2P2.

Czytaj także: Rok 2025 może być kamieniem milowym dla polskiej elektromobilności. 6. Kongres Nowej Mobilności. Mamy tu swoje studio

Nie ograniczyliśmy się wyłącznie do architektów. Naszymi gośćmi były także: Agata Bisping z krakowskiego KBF-u, która opowiedziała o planach dotyczących Kwartału Kultury przy ul. Wesołej, oraz Natalia Olszewska – specjalistka w zakresie zastosowania neuronauk w projektowaniu architektonicznym.