Energiczny zarząd spółdzielni rozruszał to warszawskie osiedle. Szło tak dobrze, że zbudował drugie

Spis treści

1. Młodzi budują Osiedle Ateńska
2. Choć Ateńska, to kosmiczna. Orion, zodiak, układ słoneczny
3. Gwiazdy Oriona, czyli aktywizacja mieszkańców Ateńskiej

Młodzi budują Osiedle Ateńska

W 1956 roku zawiązała się Spółdzielnia Mieszkaniowa "Osiedle Młodych". Pół roku później wmurowywała już pierwszy kamień węgielny pod budowę osiedla - Osiedla Młodych. Później dołożyła swoje trzy grosze do budowy najdłuższego bloku Warszawy, Jamnika. W całości postawiła Przyczółek Grochowski, na którym Hansenowie zaprojektowali najdłuższy budynek mieszkalny w Polsce. Młody i dynamiczny zarząd spółdzielni wybudował też m.in. Osiedle Kępa Gocławska. Prace nad Osiedlem Ateńska rozpoczęto początkiem lat 70.

Projekt osiedla wykonali architekci Tadeusz Koźmiński i Lucjan Dutkowski. Odtworzenie przebiegu ich kariery jest dziś trudne, a dorobek słabo udokumentowany. Koźmiński, etatowy projektant w Zakładzie Projektowania KBM Warszawa-Wschód, był parokrotnie odznaczony, w tym za zasługi dla budownictwa. Dutkowski oprócz Ateńskiej projektował z Małgorzatą Handzelewicz-Wacławek i Zbigniewem Wacławkiem osiedle Targówek Mieszkaniowy.

Osiedle projektowane było z myślą o 4500 mieszkańcach.

Rozpoczęto je wiosną 1971 r.; złożą się na nie dwa budynki mieszkalne 11-kondygnacyjne, 16 budynków 5-kondygnacyjnych, dwa przedszkola i jedna szkoła. Do końca 1972 r. przewiduje się ukończenie budowy 10 domów, zaś pozostałych w ciągu roku następnego

— informowała red. Krystyna Krzyżakowa na łamach Stolicy w 1972 roku. Już wtedy wskazywano na "energiczny zarząd" spółdzielni. Nie chodziło wyłącznie o oczywiste skojarzenia z jej nazwą. SM "Osiedle Młodych" inwestowała nie tylko w mieszkania, ale i w przestrzeń do aktywizacji mieszkańców. Z jej inicjatywy miał powstać np. Dom Sportu i Kultury Gocław przy Jeziorku Gocławskim czy Domu Harcerza z basenami i boiskami. Na swoich osiedlach pilnowała, by wraz z blokami, do użytku oddawano pawilony usługowo-handlowe. Organizowała w nich kluby i kawiarenki.

Z dzisiejszej perspektywy może się wydawać, że pawilon przy osiedlu z PRL-u to oczywistość. I owszem. A jednak, oddanie go mieszkańcom razem z mieszkaniami - to już rzadkość. Świeżo upieczeni mieszkańcy polskich osiedli musieli czekać nie tylko na sklepy i usługi, ale niekiedy nawet i na chodniki, drogi czy komunikację miejską. Tak było np. na bardzo chwalonym dziś osiedlu Służew nad Dolinką w Warszawie.

Choć Ateńska, to kosmiczna. Orion, zodiak, układ słoneczny

Chociaż na osiedlu brak nawiązań do Aten czy innych międzynarodowych ulic wchodzących w jego skład, znajdziemy tutaj masę odniesień zodiakalnych, bardzo popularnych zresztą w czasie PRL-u. Z czyjej inicjatywy się pojawiły?

Zarząd SM w 1975 roku otworzył tu klub "Orion", z kolei Tadeusz Koźmiński i Lucjan Dutkowski ozdobili budynki kosmicznymi motywami. Ceramiczne znaki zodiaku znalazły się nad wejściami do klatek schodowych niektórych budynków, a wielką mozaikę z układem słonecznym ułożono na osiedlowym pawilonie. To jednak wcale nie widzi mi się architektów czy inwestorów, a pamiątki po planach, by osiedle nazwać osiedlem Kopernika.

Zobacz także: Warszawskie mozaiki. Przewodnik po najpiękniejszych mozaikach PRL w stolicy

Gwiazdy Oriona, czyli aktywizacja mieszkańców Ateńskiej

W 1979 roku, kiedy osiedle stało dobrych kilka lat i liczba mieszkańców znacznie się powiększyła, ich aktywizacja dawała już wymierne efekty, a osiągnięciom klubowiczów "Oriona" poświęcono cały artykuł w Stolicy. Red. Bożena Miszczak rozpoczęła swój tekst od pochwał:

Na osiedlu "Ateńska" zawsze mieszkało się dobrze. Do tej pory jest jednym z nielicznych, gdzie obok bloków przekazano mieszkańcom równocześnie całe zaplecze, a więc pawilony handlowo-usługowe, szkołę, przedszkole. Potem osiedle przejęli w swoje ręce młodzi, energiczni, całą duszą oddani tej 13-tysięcznej społeczności. Z ogromnym zapałem zabrano się więc do organizowania życia na osiedlu. Prężna administracja, aktywni działacze i na wyniki nie trzeba było długo czekać. Od 1977 r. "Ateńska" wygrywa konkursy w skali krajowej i warszawskiej na najlepiej zorganizowane osiedle. Sporo punktów przy jego ocenie przynosi działalność klubu osiedlowego - "Orion".

Orion skupiał miłośników teatru, którzy wystawiali tu dla mieszkańców sztuki. Spotykała się "sekcja dobrej muzyki". Działał zespół muzyczny i Zespół Tańca Ludowego. Był klub filmowy (projekcja filmu w każdą środę o 18:00!) i fotograficzny. Sekcja turystyczna organizowała wycieczki, sportowa - biegi. Gościli tu aktorzy, muzycy, sportowcy.

W czasach PRL-u aktywizacja młodzieży na osiedlach przez długi czas była ogromnym problemem o przykrych konsekwencjach - rosnącej drobnej przestępczości i aktach wandalizmu. Spółdzielnie nie miały na młodzież pomysłu ani budżetów, a architekci często przeoczali potrzeby tej grupy, w większości podporządkowując przestrzeń dzieciom i rodzinom.

W Orionie młodzież (wraz z dziećmi i emerytami), mogła produktywnie spędzać czas, rozwijając pasje i zainteresowania. Ale to nie wszystko - angażowano ją nawet w podejmowanie decyzji dotyczących osiedla, umieszczając młodych przedstawicieli w prezydium rady. — Z inicjatywy klubu sportowego stworzono nawet instytucję młodzieżowego kuratora. Młodzi ZSMP-owcy pomagają szkole w wychowywaniu dzieci trudnych — pisano w Stolicy.

Tak dobrze rozwijające się osiedle postanowiono rozbudować - również w sposób niestandardowy. Na początku lat 80. spółdzielnia zleciła architektowi Jerzemu Kumelowskiemu projekt osiedla Ateńska II składającego się w większości z domów jednorodzinnych. Kumelowski, świeżo po wizycie w krajach skandynawskich, zaprojektował osiedle zupełnie unikatowe, dziś uznane za dobro kultury współczesnej.

Źródło: SARP, Bożena Miszczak, Gwiazdy "Oriona" z osiedla "Ateńska" [w:] Stolica (nr 50, 1979 r.), Krystyna Krzyżakowa, Start "Osiedla Młodych" [w:] Stolica (nr 17, 1972 r.)