Energiczny zarząd spółdzielni rozruszał to warszawskie osiedle. Szło tak dobrze, że zbudował drugie

Młodzi budują Osiedle Ateńska

W 1956 roku zawiązała się Spółdzielnia Mieszkaniowa "Osiedle Młodych". Pół roku później wmurowywała już pierwszy kamień węgielny pod budowę osiedla - Osiedla Młodych. Później dołożyła swoje trzy grosze do budowy najdłuższego bloku Warszawy, Jamnika. W całości postawiła Przyczółek Grochowski, na którym Hansenowie zaprojektowali najdłuższy budynek mieszkalny w Polsce. Młody i dynamiczny zarząd spółdzielni wybudował też m.in. Osiedle Kępa Gocławska. Prace nad Osiedlem Ateńska rozpoczęto początkiem lat 70.

Projekt osiedla wykonali architekci Tadeusz Koźmiński i Lucjan Dutkowski. Odtworzenie przebiegu ich kariery jest dziś trudne, a dorobek słabo udokumentowany. Koźmiński, etatowy projektant w Zakładzie Projektowania KBM Warszawa-Wschód, był parokrotnie odznaczony, w tym za zasługi dla budownictwa. Dutkowski oprócz Ateńskiej projektował z Małgorzatą Handzelewicz-Wacławek i Zbigniewem Wacławkiem osiedle Targówek Mieszkaniowy.

Osiedle projektowane było z myślą o 4500 mieszkańcach.

Rozpoczęto je wiosną 1971 r.; złożą się na nie dwa budynki mieszkalne 11-kondygnacyjne, 16 budynków 5-kondygnacyjnych, dwa przedszkola i jedna szkoła. Do końca 1972 r. przewiduje się ukończenie budowy 10 domów, zaś pozostałych w ciągu roku następnego

— informowała red. Krystyna Krzyżakowa na łamach Stolicy w 1972 roku. Już wtedy wskazywano na "energiczny zarząd" spółdzielni. Nie chodziło wyłącznie o oczywiste skojarzenia z jej nazwą. SM "Osiedle Młodych" inwestowała nie tylko w mieszkania, ale i w przestrzeń do aktywizacji mieszkańców. Z jej inicjatywy miał powstać np. Dom Sportu i Kultury Gocław przy Jeziorku Gocławskim czy Domu Harcerza z basenami i boiskami. Na swoich osiedlach pilnowała, by wraz z blokami, do użytku oddawano pawilony usługowo-handlowe. Organizowała w nich kluby i kawiarenki.

Z dzisiejszej perspektywy może się wydawać, że pawilon przy osiedlu z PRL-u to oczywistość. I owszem. A jednak, oddanie go mieszkańcom razem z mieszkaniami - to już rzadkość. Świeżo upieczeni mieszkańcy polskich osiedli musieli czekać nie tylko na sklepy i usługi, ale niekiedy nawet i na chodniki, drogi czy komunikację miejską. Tak było np. na bardzo chwalonym dziś osiedlu Służew nad Dolinką w Warszawie.

Choć Ateńska, to kosmiczna. Orion, zodiak, układ słoneczny

Chociaż na osiedlu brak nawiązań do Aten czy innych międzynarodowych ulic wchodzących w jego skład, znajdziemy tutaj masę odniesień zodiakalnych, bardzo popularnych zresztą w czasie PRL-u. Z czyjej inicjatywy się pojawiły?

Zarząd SM w 1975 roku otworzył tu klub "Orion", z kolei Tadeusz Koźmiński i Lucjan Dutkowski ozdobili budynki kosmicznymi motywami. Ceramiczne znaki zodiaku znalazły się nad wejściami do klatek schodowych niektórych budynków, a wielką mozaikę z układem słonecznym ułożono na osiedlowym pawilonie. To jednak wcale nie widzi mi się architektów czy inwestorów, a pamiątki po planach, by osiedle nazwać osiedlem Kopernika.

Zobacz także: Warszawskie mozaiki. Przewodnik po najpiękniejszych mozaikach PRL w stolicy

Gwiazdy Oriona, czyli aktywizacja mieszkańców Ateńskiej

W 1979 roku, kiedy osiedle stało dobrych kilka lat i liczba mieszkańców znacznie się powiększyła, ich aktywizacja dawała już wymierne efekty, a osiągnięciom klubowiczów "Oriona" poświęcono cały artykuł w Stolicy. Red. Bożena Miszczak rozpoczęła swój tekst od pochwał:

Na osiedlu "Ateńska" zawsze mieszkało się dobrze. Do tej pory jest jednym z nielicznych, gdzie obok bloków przekazano mieszkańcom równocześnie całe zaplecze, a więc pawilony handlowo-usługowe, szkołę, przedszkole. Potem osiedle przejęli w swoje ręce młodzi, energiczni, całą duszą oddani tej 13-tysięcznej społeczności. Z ogromnym zapałem zabrano się więc do organizowania życia na osiedlu. Prężna administracja, aktywni działacze i na wyniki nie trzeba było długo czekać. Od 1977 r. "Ateńska" wygrywa konkursy w skali krajowej i warszawskiej na najlepiej zorganizowane osiedle. Sporo punktów przy jego ocenie przynosi działalność klubu osiedlowego - "Orion".

Orion skupiał miłośników teatru, którzy wystawiali tu dla mieszkańców sztuki. Spotykała się "sekcja dobrej muzyki". Działał zespół muzyczny i Zespół Tańca Ludowego. Był klub filmowy (projekcja filmu w każdą środę o 18:00!) i fotograficzny. Sekcja turystyczna organizowała wycieczki, sportowa - biegi. Gościli tu aktorzy, muzycy, sportowcy.

W czasach PRL-u aktywizacja młodzieży na osiedlach przez długi czas była ogromnym problemem o przykrych konsekwencjach - rosnącej drobnej przestępczości i aktach wandalizmu. Spółdzielnie nie miały na młodzież pomysłu ani budżetów, a architekci często przeoczali potrzeby tej grupy, w większości podporządkowując przestrzeń dzieciom i rodzinom.

W Orionie młodzież (wraz z dziećmi i emerytami), mogła produktywnie spędzać czas, rozwijając pasje i zainteresowania. Ale to nie wszystko - angażowano ją nawet w podejmowanie decyzji dotyczących osiedla, umieszczając młodych przedstawicieli w prezydium rady. — Z inicjatywy klubu sportowego stworzono nawet instytucję młodzieżowego kuratora. Młodzi ZSMP-owcy pomagają szkole w wychowywaniu dzieci trudnych — pisano w Stolicy.

Tak dobrze rozwijające się osiedle postanowiono rozbudować - również w sposób niestandardowy. Na początku lat 80. spółdzielnia zleciła architektowi Jerzemu Kumelowskiemu projekt osiedla Ateńska II składającego się w większości z domów jednorodzinnych. Kumelowski, świeżo po wizycie w krajach skandynawskich, zaprojektował osiedle zupełnie unikatowe, dziś uznane za dobro kultury współczesnej.

Źródło: SARP, Bożena Miszczak, Gwiazdy "Oriona" z osiedla "Ateńska" [w:] Stolica (nr 50, 1979 r.), Krystyna Krzyżakowa, Start "Osiedla Młodych" [w:] Stolica (nr 17, 1972 r.)