Stacja Łódź Fabryczna powstała w 1865 roku dzięki inicjatywie lokalnych przemysłowców ze słynnym potentatem włókienniczym Karolem Scheiblerem na czele. Dziś trudno przecenić rolę inwestycji w rozwoju całego regionu. Budowa pierwszej w mieście stacji i 27-kilometrowego odcinka łączącego ją z Drogą Żelazną Warszawsko- Wiedeńską pozwoliła miastu w krótkim czasie stać się trzecim pod względem wielkości ośrodkiem włókienniczym w Cesarstwie Rosyjskim.
W 1868 roku obok stacji, przy obecnej ul. Kilińskiego, wzniesiono neorenesansowy gmach dworca według projektu warszawskiego architekta Adolfa Schimmelpfenniga. Do 1902 roku, kiedy to oddano do użytku stację Łódź Kaliska, dworzec obsługiwał główny ruch towarowo-pasażerski w mieście. Obiekt funkcjonował do początków XXI wieku. W 2011 roku, w związku z przystąpieniem do budowy Nowego Centrum Łodzi – wielofunkcyjnej dzielnicy planowanej na otaczającym go 100-hektarowym terenie w obrębie ul. Tuwima, Piotrkowskiej, Narutowicza i Sienkiewicza – został zamknięty, a następnie wyburzony.
Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania, opracowanym na podstawie koncepcji luksemburskiego urbanisty Roba Kriera z 2007 roku, dworzec przewidywano bowiem zlokalizować pod ziemią, by tereny powyżej można było przeznaczyć pod nowe inwestycje. Dotychczasowa stacja miała charakter czołowy, czyli wyjazd pociągów możliwy był tylko w jednym kierunku. Założono, że nowa będzie obiektem przelotowym, obsługującym ruch aglomeracyjny i dalekobieżny, w tym koleje dużych prędkości, dzięki którym na przykład podróż z Łodzi do Warszawy skróciłaby się do zaledwie 35 minut.
i
W obrębie stacji zaplanowano ponadto wielostanowiskowy przystanek autobusowy oraz parking dla samochodów i rowerów. Liczbę korzystających z węzła pasażerów oszacowano na 200 tys. dziennie (zwiększając tę liczbę ponad dwudziestokrotnie). Wykonawcę przedsięwzięcia władze PKP PLK wyłoniły w przetargu zorganizowanym w 2011 roku w formule Projektuj i buduj. Wygrało konsorcjum firm Torpol, Astaldi, PBDiM, Intercor.
Inwestycję rozpoczęto w 2012 roku. Zadaniem konsorcjum była nie tylko realizacja nowego dworca, ale również modernizacja 2,5-kilometrowego odcinka torów w kierunku stacji Łodzi Widzew oraz przebudowa okolicznych ulic i pobliskiej linii tramwajowej. Nową Łódź Fabryczną oficjalnie otwarto 11 grudnia 2016 roku. W kolejnym etapie powstać ma długo oczekiwany przez mieszkańców tunel średnicowy, który połączy dworzec ze stacją Łódź Kaliska. Przetarg na jego wykonanie PKP PLK ogłosiły w listopadzie ubiegłego roku (rozstrzygnięcie planowane jest już po oddaniu tego numeru do druku).
Blisko 3-kilometrowy tunel biegnący pod centrum miasta służyć ma m.in. pociągom popularnej kolei aglomeracyjnej. Realizacja tego „łódzkiego metra” miałaby zostać ukończona do 2022 roku, kiedy miasto planuje gościć u siebie światową wystawę EXPO. Łódź jest jednym z czterech oficjalnych kandydatów do organizacji wydarzenia, obok Minneapolis, Rio de Janeiro i Buenos Aires. Polska wystawa miałaby się odbyć na 30-hektarowym terenie w okolicach dworca Łódź Fabryczna pod hasłem City Re:Invented, a dotyczyć szeroko rozumianej rewitalizacji obszarów miejskich.
Na potrzeby pawilonów ekspozycyjnych częściowo zaadaptowane zostałyby obiekty historyczne, w tym dawna zajezdnia tramwajowa i magazyny Heinzla przy ul. Targowej. O tym, który kraj zostanie wybrany na organizatora EXPO, dowiemy się w listopadzie 2017 roku. Wygrana z pewnością przyspieszyłaby realizację idei wspomnianego już Nowego Centrum Łodzi. Celem tego zaplanowanego z rozmachem, bezprecedensowego przedsięwzięcia jest wykreowanie nowego obszaru funkcjonalnego powiązanego z historycznym centrum miasta.
Na razie, oprócz budowy nowego dworca Łódź Fabryczna, udało się jedynie zaadaptować na cele kulturalne dawną elektrownię EC1. Rozbudowany zespół mieści dziś m.in. największe w Polsce Centrum Nauki i Techniki ze sferycznym kinem 3D i planetarium, Narodowe Centrum Kultury Filmowej z trzema salami projekcyjnymi i multimedialną wystawą poświęconą kinematografii oraz Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej. Tereny tej nowej łódzkiej dzielnicy pomału stają się jednak także przedmiotem zainteresowania prywatnych inwestorów.
Trwa realizacja biurowca Nowa Fabryczna przy skrzyżowaniu ul. Knychalskiego i Składowej według projektu medusagoup, a także siedziby mBanku przy ul. Kilińskiego autorstwa międzynarodowej pracowni AHR Architects. Do budowy biurowca o nazwie Brama Miasta, który powstać ma na głównej osi Nowego Centrum Łodzi, przymierza się Skanska (nie jest znany jeszcze projekt obiektu), a pod koniec ubiegłego roku władze miasta sprzedały tu działkę za rekordowe 85 mln zł. Nabywcą terenu o powierzchni ponad 20 tys. m2, między dworcem a zabytkową elektrownią EC1, jest firma Ghelamco. Według planu zagospodarowania będzie mogła tu postawić kompleks usługowy z uzupełniającą funkcją mieszkaniową.
