| Nazwa obiektu | Wielofunkcyjna Sala Koncertowa - Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki |
| Adres obiektu | Toruń, Al. Solidarności |
| Autorzy | Fernando Menis |
| Współpraca autorska | architekci Jacek Lenart (Studio A4), Karolina Mysiak, Jaume Cassanyer, Javier Espílez |
| Architektura wnętrz | Menis Arquitectos |
| Architektura krajobrazu | Menis Arquitectos |
| Konstrukcja | FORT Polska Sp. z o.o. |
| Generalny wykonawca | Mostostal Warszawa |
| Inwestor | Gmina Miasta Toruń – Urząd Miasta Toruń |
| Powierzchnia terenu | 13849.0 m² |
| Powierzchnia zabudowy | 4318.35 m² |
| Powierzchnia użytkowa | 18584.77 m² |
| Powierzchnia całkowita | 21837.24 m² |
| Kubatura | 158183.01 m³ |
| Projekt | 2008 |
| Data realizacji (początek) | 2013 |
| Data realizacji (koniec) | 2015 |
| Koszt inwestycji | 224 769 739,24 PLN |
Założenia ideowe według opracowania konkursowego
Kto by niegdyś pomyślał, iż obok zabytkowego, średniowiecznego zespołu miejskiego w Toruniu, wpisanego na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO, prowadzona będzie inwestycja, dla potrzeb której utworzono na placu budowy indywidualny zakład produkcji betonu? Otóż w 2008 roku jury międzynarodowego konkursu architektonicznego na planowaną tu Salę Koncertową wyłoniło spośród 22 prac odważny projekt hiszpańskiego biura Menis Arquitectos. Wybrana wówczas koncepcja dwa lata później zdobyła uznanie podczas Światowego Festiwalu Architektury w Barcelonie. Nieistniejące jeszcze audytorium na Jordankach otrzymało tytuł najlepszego projektu w kategorii obiektów kultury (Future Culture Project). Tego samego roku złożony został projekt budowlany, przygotowany przy wsparciu szczecińskiego biura Studio A4, które miało już doświadczenie z inną hiszpańską pracownią – Estudio Barozzi Veiga, autorami udanej realizacji Filharmonii Szczecińskiej.
Podobnie jak w przypadku filharmonii, rysunki architektoniczno- budowlane dla toruńskiego obiektu powstawały w Hiszpanii, a w Polsce opracowywane były projekty konstrukcyjne, instalacyjne, technologiczne, specyfikacje. Wszyscy podwykonawcy pracowali na podstawie wytycznych z Hiszpanii, gdzie nad projektem czuwał jego główny autor Fernando Menis. Pod koniec lutego 2013 roku Urząd Miasta Torunia ogłosił zwycięzcę przetargu na wzniesienie obiektu, którym zostało konsorcjum dwóch firm: Mostostal Warszawa oraz Acciona Infrastruktura. Od kwietnia 2013 roku na terenie Jordanek trwa budowa Wielofunkcyjnej Sali Koncertowej (Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki).
Fernando Menis, specjalista od wykorzystywania betonu w architekturze, zinterpretował historię Torunia na nowo. Podstawowe materiały, jakie mają być zastosowane do budowy obiektu to przenikające się wzajemnie beton i cegła.
Na tyłach Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego powstaje „świątynia kultury” składająca się z czterech modułów połączonych ze sobą szklanymi ścianami i sufitami kurtynowymi nazywanymi przez głównego projektanta peceras (co w języku hiszpańskim oznacza akwaria).
i
Rozwiązania architektoniczne i konstrukcyjne
Przed rozpoczęciem inwestycji przesunięto przepływającą przez jej teren skanalizowaną Strugę Toruńską. Ponieważ obiekt ma dwie kondygnacje podziemne, z czego niższa mieści się poniżej poziomu swobodnego zwierciadła wód gruntowych, w pierwszej fazie budowy wykonano ściany szczelinowe mające stanowić wsparcie dla obwodowych ścian nadziemia. Zagłębienie ich w warstwach nieprzepuszczalnych i zakotwienie w otaczającym gruncie skutecznie wyseparowało wykop o imponującej wielkości blisko dwóch hektarów, z którego następnie odpompowano wodę.
Pionowe i poziome szklane kurtyny na połączeniach modułów obiektu to bardzo ważny, a jednocześnie skomplikowany geometrycznie i technicznie element budynku. To one wpuszczać będą przede wszystkim do środka naturalne światło. Przegrody opierające się na specjalnej podkonstrukcji stanowią charakterystyczne dla tego projektu połączenie świata wewnętrznego z zewnętrznym.
Szkielet czterech modułów to potężna, żelbetowa konstrukcja. Do jej realizacji używa się betonu produkowanego na placu budowy, który wykonywany jest na bazie specjalnego kruszywa – melafiru. Wszystkie decyzje dotyczące wyboru materiałów podejmował osobiście Fernando Menis. Poszukując najodpowiedniejszego odcienia betonu odwiedził polskie kopalnie melafiru, aby ocenić jego jakość. Wykonawca przygotował wiele próbek, z których Menis wybrał dwie najlepsze, na kruszywie melafirowym, pasujące do barwy cegły – jedną dla ścian wewnętrznych, a drugą dla elewacji budynku. Istotne było również, aby na powierzchni wyraźnie widoczna była odciśnięta faktura desek i nie pojawiły się tzw. raki, czyli miejsca niezapełnione betonem. Wykończenie ścian wewnętrznych tworzone jest poprzez nabijanie desek na szalunek. W całym gmachu wykonuje się zróżnicowane pod względem faktury wykończenia ścian, na przykład w przestrzeniach reprezentacyjnych zaprojektowano wzór desek w poziomie, w peceras układa się je pod określonym kątem, a w pomieszczeniu prób muzyków – w pionie. Notabene sala prób została niedawno zamknięta stropem i przygotowywana jest aktualnie do przeprowadzenia badań akustycznych. Pionowe ułożenie desek zostało tu dobrane ze względu na podobny układ ustrojów akustycznych – dyfuzorów, które znajdują się we wszystkich ścianach pomieszczenia. Aby uzyskać wertykalne szczeliny do rozpraszania dźwięku w betonowej skórze, brygada stolarzy musiała bardzo precyzyjnie wycinać listwy o określonym kształcie z gładkiej sklejki. Efekt jest znakomity. Tego typu ustroje zostały również zastosowane na ścianach fosy orkiestry.
W całym budynku beton z odciśniętym szalunkiem z desek płynnie przenika się z picado – konglomeratem betonowo- ceglanym, który pokrywa sufit oraz ściany obu sal koncertowych, a także ściany pozostałych reprezentacyjnych wnętrz. Okładzina picado będzie zawieszona lub podparta na przestrzennej konstrukcji stalowej przymocowanej do ścian i sufitów. Połączenie elementów picado odbędzie się na „mokro” w celu zatarcia granicy pomiędzy elementami. Następnie powierzchnia konglomeratu będzie skuwana, tak aby nie było widać połączenia elementów. W foyer również zaplanowano okładzinę picado, jednak ze względu na funkcję tej przestrzeni będzie to konglomerat z tufem wulkanicznym, specjalną odmianą skały bazaltowej o ultraporowatej strukturze, która ma bardzo duży współczynnik absorpcji dźwięku. W kwietniu tego roku wykonana została próbka struktury picado, jednak wcześniej wszystkie rodzaje fakturowych okładzin przewidzianych do zastosowania w obiekcie zostały sprawdzone na mockupach i zaakceptowane. Rozpoczęła się produkcja elementów na budowę.
i
Sala koncertowa
W dużej sali koncertowej część sufitu zaprojektowano w formie pięciu nieregularnych, ruchomych płyt. Możliwość ruchu w pionie pozwalać będzie na sterowanie czasem pogłosu fal dźwiękowych i dostosowywanie warunków akustycznych do potrzeb konkretnego typu wydarzenia scenicznego (spektaklu teatralnego, koncertu czy konferencji). Sufit będzie poruszany za pomocą silników wspartych o konstrukcję dachu. Konstrukcję nośną dla sufitu stanowić będą przestrzenne układy kratownic zapewniające odpowiednią wytrzymałość i sztywność całej struktury. Warstwę wykończeniową ruchomych części przewidziano z kolei jako okładzinę betonową z odciśniętym wzorem powierzchni picado. Struktura ta ma nadawać charakter gmachowi, wypełniając jego wnętrze i subtelnie „wypływając” przez otwory okienne na zewnątrz. Na plastycznie uformowanej fasadzie ten betonowo-ceglany konglomerat przechodzi w betonową „skórę” z odciśniętą pod kątem fakturą desek. Przewidziano również możliwość otwarcia gmachu na zewnątrz, poprzez scenę plenerową.
Wielofunkcyjność
Głównym założeniem projektu jest wielofunkcyjność budynku polegająca na możliwości dostosowania wnętrza do potrzeb najróżniejszych imprez i wydarzeń (musicale, spektakle teatralne i operowe, projekcje filmowe, konferencje). Ma on również pełnić funkcje wystawiennicze, edukacyjne oraz siedziby Toruńskiej Orkiestry Symfonicznej. Z tego powodu Fernando Menis zaproponował mobilną ścianę pomiędzy dużą salą koncertową a salą kameralną, która będzie najwyższą ruchomą przegrodą w Polsce. Dodatkowo element ten będzie pozwalał na zmianę akustyki w zależności od potrzeb. Po jednej stronie obrotowych paneli znajdzie się płaszczyzna pochłaniająca dźwięk, a po drugiej rozpraszająca. Pod tym względem ścisłą kontrolę nad każdym etapem budowy prowadzi inżynier akustyki Pedro Cerdá.
Koordynacja tego międzynarodowego przedsięwzięcia na etapie zaawansowanych robót budowlanych stanowi niewątpliwie wyzwanie, jednak współpraca z branżystami układa się dobrze. Pośród poszczególnych specjalistów nie brakuje osób, które w sposób widoczny bardzo lubią ten projekt i chcą go zrealizować w możliwie jak najlepszym stopniu. Fernando Menis dwa razy w miesiącu przylatuje z Hiszpanii, by osobiście nadzorować wznoszenie obiektu. Poza tym stale jest w kontakcie z ekipą Menis Arquitectos przebywającą na budowie oraz ze specjalistami skupionymi w pracowni Studio A4. Planowane zakończenie budowy przewidziane jest na początek lata 2015 roku.
Jacek Lenart (dyplom WAiB PS 1977), współzałożyciel szczecińskiej pracowni Studio A4. Współautor projektów m.in. kwartału starówki w Stargardzie Szczecińskim, domu towarowego Kupiec, odbudowy fragmentu dzielnicy Podzamcze czy Trafostacji Sztuki. Współpracował z pracownią EBV przy projekcie Filharmonii Szczecińskiej a obecnie z Menis Arquitectos przy Centrum Kongresowo-Kulturalnym na Jordankach w Toruniu.
Emilia Brulińska (dyplom ZUT w Szczecinie 2013). Od 2010 współpracuje z pracownią Menis Arquitectos, od grudnia 2013 koordynuje z ramienia Fernando Menisa nadzór autorski nad budową Centrum Kongresowo- Kulturalnego na Jordankach w Toruniu.
