Budowa pomnika Jana Zachwatowicza to inicjatywa Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, które już w 2017 roku podjęło w tej sprawie stosowną uchwałę. Początkowo sugerowaliśmy ustawienie ławeczki z odwzorowaną postacią architekta, ale w trakcie uzgodnień instytucji zaangażowanych w realizację projektu oraz rodziny profesora ostatecznie podjęta została decyzja, by była to figura – zwrócona twarzą w kierunku Zamku Królewskiego i bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela, w których odbudowę Jan Zachwatowicz włożył najwięcej pracy i starań – mówi „A-m” Hanna Kusiak z TPW, przewodnicząca komitetu organizacyjnego przywracania pamięci o architekcie. Projekt opracował krakowski rzeźbiarz Karol Badyna, autor m.in. pomnika Artura Rubinsteina w siedzibie ONZ w Nowym Jorku czy odsłoniętego w ubiegłym roku monumentu Wojciecha Korfantego u zbiegu Alej Ujazdowskich i Agrykoli w Warszawie. Pomnik Jana Zachwatowicza odsłonięto 4 marca 2021 roku.
Odsłonięcie pomnika Jana Zachwatowicza
Figura prezentuje Jana Zachwatowicza z okresu odbudowy Zamku. Postać kroczącego starszego mężczyzny w okularach, z lewą ręką w kieszeni płaszcza, zdaje się uchwycona podczas codziennego spaceru. Rzeźba ma 190 cm wysokości i została wykonana z brązu. U jej stóp znajduje się tablica z napisem o treści: „1900-1983 Jan Zachwatowicz architekt odbudowanej Warszawy”. Pomnik usytuowano przy placu Zamkowym, u wylotu traktu między murami obronnymi, który oficjalnie nazywa się Międzymurzem Piotra Biegańskiego. 75 lat od powstania Biura Odbudowy Stolicy i w 40. rocznicę wpisania Starówki na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, przypominamy sobie heroizm rekonstrukcji Starego Miasta i jego autora. Będziemy mogli go teraz spotkać w miejscu, któremu się poświęcił i które będzie z nim na zawsze związane – mówiła podczas uroczystości odsłonięcia pomnika Jana Zachwatowicza Ewa Malinowska-Grupińska, przewodnicząca Rady m.st. Warszawy.
Rok Jana Zachwatowicza: pomnik, spacery i film
Rok 2020 obchodzony był w Towarzystwie Przyjaciół Warszawy jako Rok Jana Zachwatowicza (4 marca przypadła bowiem 120. rocznica urodzin architekta). Jubileusz włączony został do wydarzeń organizowanych z okazji 75-lecia odbudowy Warszawy i 40. rocznicy wpisania stołecznej starówki na listę UNESCO. W ramach przedsięwzięcia odbyło się m.in. 10 spacerów po miejscach związanych z Zachwatowiczem i wydano folder informujący o zasługach profesora dla odbudowy Warszawy. We współpracy z Domem Spotkań z Historią powstał też dokument. Jak informuje Hanna Kusiak, większość zdjęć wykonano na terenie Politechniki Warszawskiej, gdzie Jan Zachwatowicz studiował, a potem był adiunktem i Kierownikiem Zakładu Architektury Polskiej. W archiwum uczelni znajduje się szereg pamiątek i prac profesora. W filmie architekta wspomina m.in. profesor Robert Kunkel, wieloletni pracownik naukowy zakładu – opowiada Kusiak. Dokument można zobaczyć m.in. na facebookowych profilach DSH i TPW.
Jan Zachwatowicz (1900-1983)
Jan Zachwatowicz był architektem, historykiem sztuki i konserwatorem zabytków. Należał do twórców Biura Odbudowy Stolicy, bez którego zaangażowania nie istniałyby w dzisiejszym kształcie nie tylko warszawska starówka i Zamek Królewski, ale też wiele innych historycznych obiektów. W latach 1945-1957 profesor pełnił funkcję Generalnego Konserwatora Zabytków, był też nauczycielem akademickim i długoletnim kierownikiem Katedry i Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej. Jan Zachwatowicz jest także autorem międzynarodowego symbolu biało-błękitnej tarczy wykorzystywanej do oznaczania obiektów i miejsc zabytkowych w celu ochrony przed zniszczeniem.
