Złoty Medal Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich (RIBA) to najstarsze istniejące do dziś międzynarodowe wyróżnienie w dziedzinie architektury. W 1848 roku ustanowiła je królowa Wiktoria, by uhonorować tych, którzy wnoszą znaczący wkład w rozwój architektury. I choć nagrodę otrzymać mogą nie tylko architekci, ale też przedstawiciele innych zawodów, których praca bezpośrednio lub pośrednio przyczynia się do rozwoju architektury, wśród kilkuset laureatów nie było dotąd żadnej kobiety.
Jestem bardzo dumna, że przyznano mi Królewski Złoty Medal. Zwłaszcza, że zostałam pierwszą wyróżnioną w ten sposób kobietą. Chciałabym podziękować Peterowi Cookowi, Louisowi Huttonowi i Davidowi Chipperfieldowi za nominację oraz Jane Duncan i wszystkim członkom komitetu honorowego za poparcie. Widzimy dziś coraz więcej kobiet architektów. W ciągu ostatnich lat nastąpiła ogromna zmiana i należy wspierać tę tendencję, choć wyzwania wciąż są znaczne. To uznanie poczytuję jako zaszczyt dla mnie i całej pracowni, ale w równym stopniu dla wszystkich naszych klientów. Współpraca z tymi, którzy mają wizję jest zawsze ekscytująca – mówiła Zaha Hadid, odbierając nagrodę. Zadaniem architekta jest sprawić, by ludzie czuli się dobrze w pomieszczeniach, w których żyją, uczą się i pracują, więc powinien on być zobowiązany do stałego podnoszenia standardów. Mieszkania, szkoły i inne ważne budynki użyteczności publicznej zawsze opierały się na koncepcji minimum. To nie powinno mieć miejsca obecnie. Architekci mają teraz i umiejętności, i narzędzia, aby rozwiązywać wszystkie istotne kwestie – dodała.
Kandydatów do Złotego Medalu mogą zgłaszać wszyscy architekci zrzeszeni w RIBA. Następnie spośród osób szczególnie zasłużonych dla Instytutu (niekoniecznie architektów, także ludzi kultury i sztuki, dziennikarzy, polityków i biznesmenów) powoływany jest komitet honorowy. Każdy z jego członków reprezentuje innego kandydata i na specjalnym, uroczystym posiedzeniu przedstawia nominację pozostałym. W toku dyskusji wybierany jest zwycięzca, ale zanim jego nazwisko zostanie podane do publicznej wiadomości musi jeszcze zostać zaakceptowane przez monarchę. Wśród dotychczasowych laureatów Złotego Medalu Królewskiego (Royal Gold Medal) są m.in. architekci Frank Lloyd Wright (1941), Eliel Saarinen (1950), Le Corbusier (1953), Mies van der Rohe (1959) czy grupa Archigram (2002), ale też wybitni historycy sztuki, pisarze oraz konstruktorzy.
Zaha Hadid jest doskonale znaną, wpływową marką w architekturze. Jej eksperymentalne, precyzyjne i wymagające projekty, od budynków, przez meble, po buty czy samochody, słusznie są doceniane i pożądane na całym świecie. Cieszę się, że w 2016 roku to właśnie Zaha została wyróżniona Złotym Medalem i nie mogę się doczekać, aby zobaczyć, co ona i jej pracownia będzie robić dalej – mówiła podczas wręczenia nagrody Jane Duncan, prezes RIBA, a zarazem przewodnicząca komitetu honorowego.
Zaha Hadid urodziła się w Bagdadzie w 1950 roku. W 1972 roku rozpoczęła studia na Architectural Association School of Architecture w Londynie. Z czasem dołączyła do zespołu swoich byłych profesorów, Rema Koolhaasa i Elii Zenghelis, w Office for Metropolitan Architecture w Rotterdamie, a w 1977 roku stała się ich partnerem w biurze. W 1979 roku założyła w Londynie własną pracownię – Zaha Hadid Architects. Jej pierwszą ważną realizacją była Vitra Fire Station w Weil am Rhein (1993). Kolejne znaczące projekty to m.in. muzeum MAXXI w Rzymie (2009), Centrum Sportów Wodnych w Londynie (2011) i Centrum im. Hejdara Alijewa w Baku (2013). Zaha Hadid jest też pierwszą kobietą w historii, która otrzymała Nagrodę Pritzkera (2005).
