Architektura w Polsce 1945-1989

i

Autor: Archiwum Architektury Anna Cymer, Architektura w Polsce 1945-1989, Centrum Architektury, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki 2018

Architektura w Polsce 1945-1989

Rozdziały książki Anny Cymer to gotowy zestaw rozbudowanych, solidnych kursowych wykładów. Ułożone zostały w siedem logicznych, chronologicznych ciągów, a cała treść jest mocno powiązana z politycznym i społecznym podłożem. Bezsprzeczny walor dydaktyczny tej publikacji polega także na równomiernym i sprawiedliwym sięganiu po dobre realizacje z całego kraju. Całość nie oszałamia, na szczęście, albumowym wystrojem. Tu cenny jest tekst i równie ważne, współgrające z nim, zestawione zaraz obok, czarno białe, nierzadko artystyczne i czytelne zdjęcia – recenzja Hanny Faryny-Paszkiewicz.

Otrzymaliśmy oto książkę do podręcznej biblioteki każdego, kto chce lub potrzebuje uporządkować wiedzę na temat niezbyt odległej historii polskiej architektury. Niezbędnik skierowany na równi do studentów, jak i wykładowców. Rozdziały publikacji to gotowy zestaw rozbudowanych, solidnych kursowych wykładów. Ułożone zostały w siedem logicznych, chronologicznych ciągów, a cała treść jest mocno powiązana z politycznym i społecznym podłożem. Bo jak nigdy wcześniej lekcje z tego powojennego fragmentu historii polskiej architektury, trzeba umieć połączyć z wiedzą stricte historyczną. Mamy więc do czynienia z „architekturą skomentowaną”: sporo tu inwencji autorki, jej własnego zdania czy wplecionych w kontekst zawodowych określeń (mezonetowiec, deskowiec, punktowiec, mrówkowiec), choć książka napisana została w sposób przystępny, bez często teraz pojawiających się „słowotworów”. Zgodnie z regułami naukowej uczciwości tekst został rzetelnie poparty przypisami i niezbędnymi komentarzami, które umieszczono na dole stron.

Przydatność tej książki wynika też z doboru ilustracji, z których część, pracowicie wyszukana, a nieraz wyproszona u projektantów, składa się na niebanalny i miejscami mało znany krajobraz tamtej architektury, szczególnie jeśli obiekt już nie istnieje, a w przypadku opisywanych ram czasowych zdarza się to niestety często. Najcenniejsze są zdjęcia wolne od bujnej zieleni czy zarostu z płacht reklamowych i szczelnie wypełnionych miejsc parkingowych wokół – a więc powstałe in statu nascendi, zaraz po przecięciu wstęgi. Te fotografie „z epoki” są niejednokrotnie pierwszym i ostatnim śladem pozwalającym dostrzec przekaz architekta, pomagającym ocenić walor zamierzonego nieotynkowania, brak kożucha dociepleń i wszelkich „ulepszeń”. Dotyczy to na przykład wrocławskiego Manhattanu Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, który niedawno utracił swój chropowaty beton na rzecz nienaturalnej, wymuskanej fizis, czy morderstwa z premedytacją, jakiego dokonuje się stopniowo na warszawskiej Ścianie Wschodniej. Klarowny wykład, jasny przekaz i dobre ilustracje są podstawowym walorem tej książki. Nadto, autorka, młoda historyczka sztuki, mierzy się z ustalonym porządkiem z dziedziny terminologii. Modernizm i postmodernizm brzmią swojsko dla jej pokolenia, starszemu, jak moje, książka gwarantuje oswojenie z nową typologią – pojemniejszą i mniej skomplikowaną. Bezsprzeczny walor dydaktyczny tej publikacji polega także na równomiernym i sprawiedliwym sięganiu po dobre realizacje z całego kraju. Oczywiście, nie sposób wyczerpać tematu i pokazać wszystkie najlepsze przykłady. Z założenia książka ta nie jest katalogiem, tym samym nietrudno domyśleć się, jaką walkę o wybór ilustracji stoczyła ze sobą autorka. Całość nie oszałamia, na szczęście, albumowym wystrojem. Tu cenny jest tekst i równie ważne, współgrające z nim, zestawione zaraz obok, czarno białe, nierzadko artystyczne i czytelne zdjęcia. Staranna strona redakcyjna, przy jednoczesnej skromności szaty wydawniczej, rozbudowane przypisy, bibliografia i indeksy potwierdzają dydaktyczny, praktyczny i „roboczy” charakter. Wskazują na adresatów: studiujących, wykładających i zaciekawionych wywodem o uporządkowanej polskiej architekturze.