Spis treści
Czasami nawet w nocy myślę o jakimś meblu i rano już nie mogę wytrzymać, żeby wstać i zaraz wszystko zanotować. W zasadzie dla mnie to nie jest praca, ale przyjemność. W ogóle uważam, że architektura nie jest pracą - mówił w wywiadzie dla Architektury - Murator w 2012, kiedy odwiedził Warszawę.
Jerzy Zalszupin, autor projektów mebli, a także domów i biurowców w São Paulo
Jerzy Zalszupin to autor projektów domów i biurowców w São Paulo oraz wielu mebli. Jeden z najwybitniejszych twórców światowego modernizmu. Polak, który stał się ikoną brazylijskiej architektury i designu. Jego prace do dziś inspirują architektów i projektantów na całym świecie. Aż trudno uwierzyć, ale w Polsce przez lata był mało znany. Ale właśnie po raz pierwszy i w Polsce, i w Europie będzie można zobaczyć projekty jego autorstwa. Wystawa „Warszawa – São Paulo – Warszawa” dostępna będzie dla zwiedzających od 6 września do 19 października 2025 w Willi Gawrońskich przy Alejach Ujazdowskich 23 w Warszawie. Organizatorem wydarzenia jest Fundacja Visteria.
– Chcieliśmy przywrócić pamięć o wybitnym architekcie i projektancie, którego pragniemy odkryć na nowo dla polskiej publiczności i przypomnieć szerokiemu gronu światowych odbiorców – mówi Katarzyna Jordan, założycielka Fundacji Visteria, organizatorka wystawy.
Geniusz z polskimi korzeniami
Jerzy Zalszupin urodził się w 1922 roku w Warszawie, w żydowskiej rodzinie. Momentem olśnienia była dla niego książka ilustrowana rysunkami Le Corbusiera. - Miał wówczas zaledwie 15 lat, ale już wtedy poczuł, że architektura stanie się jego życiową drogą - czytamy w komunikacie Fundacji Visteria z okazji wystawy.
Po latach przyznał: - Le Corbusier to nie my cup of tea. On jest po prostu „poza wygodą”, robił rzeczy zimne i niewygodne.
Wybuch II wojny światowej zmusił go do ucieczki z Polski. Jak później mówił, przeżył dzięki „szeregowi cudów”. W 1939 roku wraz z rodziną schronił się w Rumunii, gdzie ukończył studia architektoniczne na uczelni w Bukareszcie. Następnie wyjechał do Francji, jednak nie pozostał tam długo – pragnął uciec od zniszczonej wojną Europy.
Nowy rozdział życia rozpoczął w São Paulo – nowoczesnym, tętniącym energią brazylijskim mieście. To tam przyjął imię Jorge, symboliczny gest przynależności do nowej ojczyzny. Mimo to nigdy nie zapomniał o swoich polskich korzeniach, które pozostały integralną częścią jego tożsamości.
- W 1949 roku przyjechałem do Rio de Janeiro – myślałem, że Rio jest jedynym miastem, w którym warto żyć i pracować – ale odezwał się do mnie polski architekt Lucjan Korngold. On mieszkał w São Paulo i właśnie przygotowywał jakiś konkurs. Nie miał dosyć ludzi do wykonywania rysunków, więc zaproponował, żebym mu pomógł. Pojechałem, pomogłem mu w tym konkursie, którego nota bene nie wygrał, i zakochałem się w São Paulo. Wcześniej planowałem wrócić do Francji, miałem już nawet bilet powrotny, ale po przyjeździe do São Paulo zmieniłem zdanie - mówił w rozmowie z A-M w 2012. Cała rozmowa z Jorge Zalszupinem jest tu.
Kariera Zalszupina w Brazylii
W 1951 założył własne studio oraz manufakturę mebli – L’Atelier – gdzie z niezwykłą precyzją i wyczuciem formy opanował techniki gięcia i modelowania egzotycznych gatunków drewna. Dzięki oryginalnemu wzornictwu oraz doskonałej jakości wykonania, jego projekty szybko zyskały uznanie, czyniąc go jedną z czołowych postaci tzw. „złotego wieku” brazylijskiego designu i architektury.
W 1962 roku Zalszupin został zaproszony przez Oscara Niemeyera – jednego z najwybitniejszych architektów XX wieku – do zespołu odpowiedzialnego za projektowanie mebli do gmachów rządowych nowo powstającej stolicy, Brasílii. Jego ikoniczne realizacje, takie jak fotel Presidencial czy eleganckie biurka z drewna jakarandy, stały się symbolami brazylijskiego modernizmu.
Jako architekt brał również udział w projektowaniu obiektów użyteczności publicznej, biurowców i kompleksów mieszkaniowych, wierny ideom nowoczesnej urbanistyki i funkcjonalnego piękna.
Fotel Dinamarquesa. 1959/2006
Czyste linie, organiczne kształty. Drewniany szkielet, skórzane siedzisko, okute nóżki. To fotel Dinamarquesa z 1959 roku. Na wystawie ma swój osobny pokój.
- To był pierwszy, którego nie wykonałem na zamówienie. Tu zaczęło się moje drugie życie. Wykonany w 1959 roku fotel jest wykonany z brazylijskiego palisandru i poduszek, z nogami z patyków. Konstrukcja podłokietników i przednich nóg nawiązuje do kolumn wykonanych przez Niemeyera dla Pałacu Alvorada - opisywał autor projektu.
i
Wystawa Warszawa – São Paulo – Warszawa
Dziś Jerzy Zalszupin symbolicznie, poprzez wystawę „Warszawa – São Paulo – Warszawa” powraca do miejsca, w którym rozpoczęła się jego życiowa podróż. Na ekspozycji będzie można oglądać około 30 jego obiektów – od ikonicznego, pierwszego fotela Dinamarquesa, przez organiczne formy stolików Petalas, aż po minimalistyczne konstrukcje siedzisk i sof. Zobaczyć można będzie też m.in. wózek do herbaty, który inspirowany jest wspomnieniami z dzieciństwa w Polsce. Pokazane zostaną również projekty architektoniczne, oryginalne szkice, fotografie oraz dokumenty prezentujące historię jego firmy L’Atelier. Wystawa odsłania także prywatną przestrzeń Zalszupina – dom w São Paulo – ukazując go nie tylko jako mistrza modernizmu, ale także jako oddanego męża i ojca dwóch córek. Casa Zalszupin obecnie działa jako archiwum i przestrzeń wystawiennicza.
– To pierwsza w Polsce i Europie tak kompleksowa prezentacja dorobku twórcy, którego nazwisko od lat figuruje wśród najważniejszych postaci światowego designu XX wieku. Jej celem jest przybliżenie publiczności niepowtarzalnej filozofii projektowej Zalszupina, jego modernistycznej wrażliwości oraz wkładu w rozwój brazylijskiego wzornictwa i architektury. To także próba wpisania jego dokonań w polski kanon kultury wizualnej – dodaje Maria Murawsky, kuratorka i projektantka wystawy.
Warszawska wystawa została przygotowana również we współpracy z Lissą Carmoną i jej firmą ETEL, która sprawuje pieczę nad spuścizną Jerzego Zalszupina. Patronem honorowym wystawy jest Ambasada Brazylii w Warszawie i Stowarzyszenie Architektów Wnętrz.
– Poznaliśmy Jorgego w 1998 roku. Miał wtedy 76 lat i wycofywał się już z aktywności zawodowej. Spokojny, powściągliwy, ale z błyskiem w oku, był gotowy na następny, ważny krok. Z tego spotkania narodziła się współpraca, która przywróciła do życia nie tylko ikoniczne meble, ale rozbudziła też na nowo jego kreatywność. Jorge znów zaczął projektować, tworzyć nowe obiekty. W roku 2008, po prawie czterdziestu latach od narysowania ostatniego mebla, zaprojektował fotel Veronica, nazwany tak na cześć starszej córki. Nasza intensywna współpraca z Jorgem trwała ponad dwadzieścia lat i nadal jest kontynuowana z pomocą jego córek. W tym czasie dziedzictwo Zalszupina zyskało międzynarodową renomę: jego prace są obecne w wielkich kolekcjach, na aukcjach i targach sztuki na całym świecie – mówi Lissa Carmona.
Jerzy Zalszupin zmarł w 2020 roku. Cztery lata później jego projekty zaprezentowano na wystawie „Crafting Modernity: Design in Latin America,1940-1980” w nowojorskiej MoMA.
- „Warszawa – Sao Paulo – Warszawa”.
- Wystawa czynna od 6 września do 19 października 2025,
- wtorek – niedziela w godzinach 12 – 19 |
- Adres: Willa Gawrońskich, Al. Ujazdowskie 23, Warszawa
- Wstęp wolny, wskazana jest rezerwacja darmowych wejściówek pod adresem: visteriafoundation.pl
