Polska odsłona Europanu odbyła się już po raz piąty. Uczestnicy mieli zaproponować plenerową ekspozycję kamiennych elementów, które w ostatnim czasie – w trakcie niskich stanów Wisły – wyłowiono z nurtu rzeki. To fragmenty detali i rzeźb, jakie w XVII wieku wojska szwedzkie zrabowały w Warszawie i wywoziły drogą wodną do swego kraju. Część nigdy tam nie dotarła. Łodzie zostały zatopione, a cenne artefakty spoczęły na dnie rzeki.
Prezentację zaplanowano na skwerze Cubryny nad samym brzegiem Wisły, między Centrum Nauki Kopernik a wylotem tunelu Wisłostrady. Według założeń konkursu w projekcie lapidarium należało uwzględnić odpowiednią ochronę elementów przed aktami wandalizmu i czynnikami atmosferycznymi, ale też zaproponować tu dodatkowe funkcje, tak aby skwer stał się tętniącą życiem przez cały rok nową, atrakcyjną przestrzenią publiczną. W skład 14-osobowego jury pod przewodnictwem Marleny Happach, prezes warszawskiego oddziału SARP, weszli przedstawiciele instytucji zainteresowanych przyszłością tego miejsca i losem wyłowionych elementów, w tym m.in. Hubert Kowalski z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Ewa Nekanda-Trepka, dyrektor Muzeum Warszawy, Przemysław Wielowiejski, zastępca dyrektora Centrum Nauki Kopernik oraz Marek Piwowarski, pełnomocnik prezydent m.st. Warszawy ds. zagospodarowania nabrzeży Wisły.
Po burzliwej dyskusji sędziowie zdecydowali się przyznać główną nagrodę zespołowi z Hiszpanii (Fernando Eiroa, Jorge Garcia Anta, Alberto Seoane Sesar). Ich praca, pt. River Gate, proponuje budowę podłużnego obiektu inspirowanego zarówno konstrukcją nieistniejącego mostu Kierbedzia, jak i nigdy niezrealizowanego pawilonu na Expo w 1958 roku autorstwa Jerzego Sołtana. Proponowana forma tworzy interesująca relację widokową z rzeką. Pawilon, poprzez skalę i kształt wydłużonej konstrukcji z kortenowskiej stali na pojedynczych wspornikach, stanowi wyraźną dominantę widoczną z daleka z obu brzegów i z nurtu Wisły. Część jury zwróciła jednak uwagę na niefunkcjonalny sposób ekspozycji wartościowych obiektów, które stanowić miały istotę projektu – architektura przestrzeni wystawienniczej wydaje się ważniejsze niż same eksponaty – czytamy w uzasadnieniu. Członkowie sądu wskazywali też na wysoki koszt realizacji, trudności techniczne zorganizowania ekspozycji w tak dużym obiekcie oraz jego skalę, nieodpowiednią do kontekstu miejskiego parku.
Drugą nagrodę otrzymała praca Apport Plus Support autorstwa projektantów z Włoch (Valerio Socciarelli, Mattia Biagi, Annachiara Bonora, Lorenzo Catena, Valeria Lollobattista). Przedstawione rozwiązanie to element większej strategii powiązania całego fragmentu miasta z rzeką. Wiodącym motywem kompozycyjnym jest multiplikacja osi Pałacu Kazimierzowskiego w formie kolejnych równoległych linii, prostopadłych do Wisły. Celem zastosowania tego efektu jest wzmocnienie powiązania lokalizacji projektu z budynkiem Pałacu Kazimierzowskiego, z którego skradzione zostały eksponowane elementy – uzasadniali swą decyzję sędziowie. Jury doceniło też jeszcze jedną koncepcję z Hiszpanii – projekt I Am a Treasure (Daniel López-Doriga Sagalés i Laura Bonell Mas) otrzymał specjalne wyróżnienie za połączenie utrzymanego w duchu modernistycznym pawilonu oraz bardzo postmodernistycznej w wyrazie rekonstrukcji klatki schodowej Pałacu Kazimierzowskiego.
Zwycięska koncepcja – wbrew wcześniejszym zapowiedziom – raczej nie powstanie. Choć, jak przyznaje w rozmowie z „A-m” Tomasz Zemła, przewodniczący Europan Polska, a zarazem zastępca dyrektora Biura Architektury i Planowania Przestrzennego m.st. Warszawy, ta edycja konkursu ma największy potencjał realizacyjny i niektóre pomysły mogłyby zostać wcielone w życie. Na razie władze miasta planują zorganizowanie warsztatów dotyczących przyszłości zagospodarowania skweru.
Europan to międzynarodowy konkurs, którego celem jest angażowanie młodych architektów w poszukiwanie awangardowych rozwiązań i idei. Od 1990 roku odbywa się on jednocześnie w kilkunastu krajach – uczestnicy mogą opracować propozycję dla wybranej lokalizacji w dowolnym z nich. W ostatniej, 13 edycji, wyróżniono też zespoły z Polski. Marcin Maraszek, Maciej Kaufman, Agnieszka Szuran i Radosław Obczyński zdobyli drugą nagrodę za projekt dla niemieckiego Landsbergu, a Katarzyna Furgalińska i Michał Lisiński dla miasta Selb. Polka Honorata Grzesikowska jest współautorką pracy Sustainable Interface, która zajęła drugie miejsce w dotyczącej Barcelony edycji hiszpańskiej, a Mirabela Jurczenko i Rafał Śliwa wyróżnionej koncepcji dla miejscowości Djakowica w Serbii. Wyróżnienie otrzymali ponadto Jakub Pudo, Konrad Basan, Agnieszka Morga i Ewa Odyjas za projekt dla St. Pölten w Austrii, a wśród młodych architektów, którzy zdobyli główną nagrodę w fińskim mieście Jyväskylä jest Polak Maciej Abramczyk.
