Ekspozycja reliktów palatium Mieszka I na Ostrowie Tumskim w Poznaniu

Na Ostrowie Tumskim w Poznaniu udostępniono zwiedzającym instalację przestrzenną upamiętniającą pierwszy pałac Mieszka I. Założenie architektoniczne budowniczych z X wieku zostało odwzorowane w formie odlewów ze szkła artystycznego.

Szklana instalacja odwzorowuje zarys palatium Mieszka I i jego żony Dobrawy na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Dwukondygnacyjna kamienna budowla na planie litery L powstała w połowie X wieku jako książęca rezydencja i była prawdopodobnie pierwszym monumentalnym obiektem świeckim zrealizowanym za panowania Mieszka I. Odkrycia reliktów palatium dokonał w 1999 roku zespół archeologów Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierownictwem prof. Hanny Kóčki-Krenz. Jak udało się im ustalić, rezydencja składała się z dwóch części: budynku głównego o funkcjach mieszkalnych i reprezentacyjnych oraz połączonej z nim kaplicy, wzniesionej jako dom modlitwy dla Dobrawy, żony Mieszka I. Zasadnicza partia obiektu znajduje się w miejscu, w którym obecnie stoi bryła gotyckiego kościołem Najświętszej Marii Panny.

Czytaj też: Brama Poznania |

Świątynia jest następczynią kaplicy pałacowej, pierwszej świątyni chrześcijańskiej na terenie państwa Piastów. Ta świątynia miała szczególny charakter, była to bowiem kaplica przeznaczona dla Mieszka I i jego chrześcijańskiej małżonki, i jak można sądzić z badań archeologicznych, właśnie z okazji jej przybycia do Polski została przybudowana do książęcego pałacu. Świątynia jest niewielka, zawiera zaledwie 10 metrów kwadratowych we wnętrzu, co wyraźnie wskazuje na to, że dostęp do niej miał tylko książę, książęca małżonka i chrześcijanie z otoczenia. Badania archeologiczne zmieniły naszą wiedzę o znaczeniu grodu poznańskiego w strukturach państwa Piastów. Z badań wynika, że gród poznański był nie tylko potężny jeśli chodzi o stronę militarną, był nie tylko grodem spełniającym funkcje polityczne i ekonomiczne, ale również miał duże znaczenie jako ośrodek sakralny. Można powiedzieć, że za czasów panowania Mieszka I był to najważniejszy gród w jego państwie – mówi prof. Hanna Kóčka-Krenz.

Tu się wszystko zaczęło: palatium na Ostrowie Tumskim w Poznaniu

Władze miasta i Archidiecezja Poznańska już w 2014 roku zdecydowały o upamiętnieniu reliktów. Pretekstem był generalny remont kościoła Najświętszej Marii Panny, który kosztem blisko 11 mln zł przeprowadzono w latach w 2017-2021 w ramach unijnego projektu „Tu się wszystko zaczęło – ekspozycja świadectw początków państwowości polskiej na Ostrowie Tumskim w Poznaniu”. Przetarg na wykonania ekspozycji palatium wygrała Pracownia Projektowa J.P. Woźny. Architekci zaproponowali odwzorowanie rzutu przedromańskiej budowli w formie szklanego muru o wysokości ok. 60 cm, lekko uniesionego nad posadzką. Do współpracy zaprosili architektów Tomasza i Konrada Urbanowiczów z wrocławskiego biura ARCHIGLASS we Wrocławiu.

Pionowe boki muru zaprojektowane zostały jako odlewy ze szkła artystycznego grubości ok. 40 mm w ręcznie wykonywanej formie, nawiązującej do odcisku kamieni – oddającej strukturę i charakter fundamentów i ścian obiektu sprzed ponad tysiąca lat. Forma każdorazowo, po wypale szkła w temperaturze 850 stopni Celsjusza, ulegała zniszczeniu i ponownemu ręcznemu utworzeniu, dzięki czemu każde poszczególne szkło jest unikatem, a ciągłość wizualną zapewnia spójne opracowanie miejsc styku kolejnych modułów – tłumaczy Konrad Urbanowicz.

Czytaj też: Szkło w architekturze |

Elementy stanowiące górną powierzchnię kompozycji zostały wykonane ze szkła hartowanego z nadrukiem UV. Znalazło się na nim ponad 20 cytatów wyjaśniających dzieje miasta i budowli oraz ich znaczenie. Cała kompozycja składa się z niemal 200 elementów, o łącznej wadze ok. 13 ton. Instalację oddano do użytku w kwietniu 2021 roku.